P1190134 (2)

198 JAK POWSTAWAŁA POLSKA

rybackie. Po stronie zachodnią, na terenach późniejszego miasta lokacyjnego, od wieku XI rozwijało się rozległe, obwałowane podgrodzie. Poza obszarem walów miejskich znałazł się kościół św. Mikołaja, z cmentarzyskiem birytualnym datowanym na okres DC-XJ1 w. Jeszcze przed 1188 r. w Kamieniu ulokowano biskupstwo (W. Fttłpowisk 1999). Rozwijające Się w głębi regionu inne ośrodki, takie jak Białogard, Pyrzyce czy Stargard, wyrastały w IX w. jako grodowe centra plemienne, lobie następnie były przejmowane i przebudowywane przez pierwszych Piastów. Siłą napędową ich rozwoju było. obok dużego znaczenia w ramach dawnych plemiennych jednostek terytorialnych (i późniejszych kasztelanii). położenie na szlakach biegnących z Wielkopolski w kierunku bałtyckich emporiów handlowych (W. Łosiński 1996).

Przełom pierwszego i długiego tysiąclecia przyniósł więc na Pomorzu przemiany i wydatny rozwój sieci osadniczej. Jest zjawiskiem charakterystycznym, że wzrost osadniczy dotyczył tu przede wszystkim osad otwartych. Z dawnych willach grodów plemiennych przetrwało niewiele, pozostałe włączono w system państwa wczesnopiastowskiego. Jednocześnie odnotowano, że zaledwie niecałe 8 proc. cmentarzysk kurhanowych koresponduje z okręgami zamieszkanymi w okresie schyłkowoplenuennym. Obecność takich nekropoli na terenach dawniepzych pustek osadniczych traktowana jest jako świadectwo zasiedlania terenów dotąd niezagospodarowanych. Proces ten czytelny jest zwłaszcza w XI w. Zdaniem Władysława Łosińskiego, na cmentarzyskach kurhanowych, gdzie brak militariów, zestaw innych znalezisk wskazuje na zróżnicowany panie społeczny zmarłych. Z kolei cmentarzyska kurhanowe wieku XI, zdaniem tego aurora. interpretować można jako cmentarze wolnych kmieci. Osadzanie tej gtupy ludności na peryferiach osadniczych i międzyplemiennych traktowane jest jako przejaw opozycji wobec nowej wiary. W tym sensie rubieże osadnicze zagospodarowywane w wieku XI spełniać miałyby rotę refu głów. Osadnictwo to mogło być stymulowane celowymi działaniami nowej władzy. Pakt. że w większości przypadków cmentarzyska są niewielkie, wskazywać może, że zasiedlanie nowych terenów było dziełem małych grup ludzkich, a tym samym - ze nowe osady były co najwyżej kilkiizagrodowe. Grupy osadników przesiedlanych na rubieże międzyplemienne i chowanych w kurhanach reprezentowały zdecydowanie niższy potencjał demograficzny niż ludność chowana w tym samym na cmentarzach płaskich CW. Łosiński 119801 1981).

W świetle danych archeologicznych, Pomorze Zachodnie i jego główne ośrodki już lAnntannr w momencie narodzin państwa, stanowiły dla Piastów cenny kapitał ekonomiczny. Ale ich mieszkańcy mieli poczucie własnej mocy i siły Zapewne dlatego walki o przyłączenie Pomorza miały w czasach Mieszka tak dramatyczny i ciężki przebieg. Włączenie go do Polski, podobnie jak wczesna chrystianizacja, poświadczona utworzeniem w Kołobrzegu biskupstwa już w roku 1000, nie przeciwdziałały trwającemu tam nadal pogaństwu ara leż nie oznaczały trwałego powiązania regionu z państwem gnieźnieńskim Dokumentują to rfeilcw- epizody dziejów Pomorza, a nade wszystko powtórna

jnlzacyjna, realizowana wfflw. przez Oriona z Bambergu, Dzia-IggDm tymtowarzyszył podbój tych ziem prowadzony przez Bolesława Krzywo-u*egoj'nadal nie bez określonych nudności.

Ziemia krakowska: ostatni etap budowy państwa polskiego

fcnlka Kosmasa dostarcza danych świadczących o militarnym charakterze akcji, ^Hkej na celu odebranie Krakowa z rąk czeskich". Tymczasem dane archeologiczne nie wskazują na jakikolwiek dramatyczny przebieg działań wojennych W tym regionie Przeciwnie, upoważniają raczej do stwierdzenia, że u schyłku lat osiemdziesiąty t h X w., najpewniej między 987 a 989 r, na ziemi krakowskiej dokonała się pokojowa przemiana, której szczegóły wymykają się jednak Akrwacjl archeologicznej. Przede wszystkim, nic nie wskazuje na to, aby po-Sfenie się na ziemi krakowskiej nowej władzy doprowadziło do zasadniczych fenian dotychczasowego obrazu osadnictwa. Nie budowano nowych centrów ^Kznych i administracyjnych jako że funkcję tę przejęły dotychczasowe prdjWMańskic Dotyczy to min. Krakowa, Stradowa i Naszacowic. Niewykluczone. że ośrodków takich na ziemi krakowskiej było więcej. Co spowo-fltało, że Piastowie oszczędzili nie tylko Kraków - domniemaną stolicę pań-■wa Wiślan — ale również co najmniej trzy inne ośrodki grodowe o podstawowym W czasach Polski plemiennej znaczeniu? Być może grody te ostały się, jjtMewaz w momencie podbijania przez Piastów ziemi krakowskiej stanowiły jiż ich domenę Kryje się tu wszakże sprzeczność, gdyż przyłączenie Krakowa i zachodniej Małopolski dokonało się, zgodnie z przekazami źródeł pisanych. Około 989 r. lub, co najwyżej, rok-dwa wcześniej (G. Labuda 1988: 292). Jeżeli jednapuznamy że w Krakowie wcześniej rezydował Chrobry, to niewykluczone, żp oszczędzone grody obsadzone były załogami lojalnymi nie tyle wobec Czechów, co syna Mieszka. Jeżeli tak, to nie było potrzeby likwidowania ich ffi ffinientie ' zajmowania Krakowa - na co jednoznacznie wskazują dane anHiogiczTK- Być może, ziemia wiślańska w momencie podboju ptastow-AlegO była dobrze zorganizowana ekonomicznie, a opór lokalnych ośrodków Madzy na tyle znikomy, że burzenie istniejących struktur osadniczych nie miało §|®Cpreypómina to opisywany już casus Śląska). Nierozwiązaną kwestią jest daBWanitt najstarszych reliktów architektury preromańskiej na Wawdu. Wobec ^^HknsczntŃ i i fragmentaryczności odkryć niewiele można na ten temat powiedzieć -Pozostaje pytanie, czy niektóre z tych obiektów nie mogły powstać już około tpołowy X w., a zatem w czasach dominacji czeskiej (por. rozdz. 10)?

^H WCtfuę ynnair,u Sam dux Momentu (Maco), i/uo mm fiai ober dfitaktr homo. max urtvm Krutr •tmdadah tmmtbui UHmmtt Botmas BOBKU    sG. bbuda 1SBS JS8 aa aga pnr-

I n«lin ich konicfcsu)

J