P1190125 (2)

ISO JAK POWSTAWAŁA POLSKA

wydają się być nadal zagadkowe Grody Czerwieńskie (A. Buko 2000. tam UteratumY

nowe jakościowo zapiecze gospodarcze l administracyjne, którego elementem

pncdwetL-rit K do Sandomierza, na terenie Lublina istniał już wcześniej gród, odnoszony do czasów plemiennych, z podwójnym pierścieniem walów, usytuowany w północnej części Wzgótza Staromiejskiego. Wraz z zespołem towarzyszących mu osad otwanych na wzgórzu Czwartek oraz punktami obronnymi (?) w Motyczu i Żmigrodzie stanowił on centrum administracyjne I polityczne starszego chronologicznie skupiska osadniczego Pojawienie się w tym rejonie Piastów można kojarzyć z dwoma zjawiskami Pierwszym z nich są ślady wielkiego pożaru, który strawił wspomniany gród lubelski Jest równie symptomatyczne. ze na ponad sto bu zamarło tu Zycie osadnicze. Powraca ono, co prawda, na to samo miejsce, ale dopiero w drugiej połowie XII w . za sprawą nowo powstałej osady archidiakpńskiej, kiedy tereny po północnej stronie wzgórza zostały ponownie, tym razem definitywnie zasiedlone 1 zagospodarowane LA. Rozwałka 1997). Czyżby miejsce to zostało uznane przez Piastów za .skażone' tradycją plemienną? Czy chodziło o zatarcie pamięci o wybitnej roli Wzgórza Staromieiskiego jako dziedziny lokalnej wspólnoty plemiennej? Jakie w związku z tym było znaczenie lubelskiego Żmigrodu (por. tozdz. SV Nie ulega wątpliwości. Ze po upadku grodu płettuennego w Lublinie najstarszy gród piastowski usytuowano w innym miejscu. Zdaniem wielu autorów, to po północnej stronie rzeki Czechow, ki rozwija aę w czasach pierwszych Piastów

jest m m stanca osada na wzgórzu Czwartek W jej obrębie usytuowano z czasem kościół św Mikołaja - siedzibę pierwszej parafii Podzielone są natomiast zdania, czy miejscem lokalizacji pierwszego grodu piastowskiego było wzgórze Kirkut (Grodziska), czy od samego początku 'Wzgórze Zamkowe

Wiete podobnych elementów do dyskusji na temat mechanizmów powstawania miasta przynoszą badania wczesnośredniow iecznego Przemyśla Co prawda, brak tu pewnych danych do identyfikacji starszego, aniżeli piastowskie ■ .mm— grodowego Czy było nam Wzgórze Trzech Krzyży, gdzie w trakcie ostatnich badań zidentyfikowano pozostałości kamienno-ziemnych fortyfikacji, nudno przesądzać, ale jest niemal pewne. Ze najstarszy gród piastowski zaistniał aa Wrgónu Zamkowym jeszcze przed końcem X w. Tutaj też. na peryferiach państwa, odkryto pozostałości monumentalnych budowli, rotundy l palatium. wznieconych pod koniec X tuto » pierwszej ćwierci XI w. — wymownych znaków manifestacji potęg? państwa i nowej neiign (por. tozdz. 10).

Zągądką pozostają poranki Chełma, ośrodka położonego na pograniczu pułtkoruskon Od XI w obserwujemy na ziemi chełmskiej intensywny rozwój

| (A. Buko 2004, tam literatura). Na południu są to rejony Kunowa raSnl na prawym brzegu Bugu osadnictwo koncennuje się wokół lubomli; ■Piczne są też zgrupowania wzdłuż rzeki Uhefki (rejon Chełma) oraz nad Kką ■Uczwą Można się domyślać, że przynajmniej część osadnictwa bazowała na .‘tfakadi handlowych przebiegających tędy w kierunku Rusi. min. na szlaku ^MDŹułskim Charakter etniczny i kulturowy tego osadnictwa byt w świetle ■nch badań archeologicznych, zmienny. Przypuszczać można, że w ciągu XI i XII w w jego modelowaniu miał udział zarówno żywioł polski, jak i ruski. 9 przypadku Chełma problemem podstawowej wagi jest zagadkowa transfar-Mcji (Itupiska osadniczego z Chełma-Bieławina, położonego w bagnistą dolnie rzeki Uherki, na teren obecnego Starego Miasta (Góra Katedralna), doko-■Oi B dągu X w. W tym pierwszym rejonie występują świadectwa rozwoju oratkuctwa zarówno w późnym okresie rzymskim (kultura przeworska), jak Sgre wcześniejszych fazach wczesnego średniowiecza. Z kolei w centrum obec-fi|p miasta na ślady osadnictwa wcześniejszego niż z wieku X dotąd nie ajMkmo Punktem centralnym poszukiwań pozostaje kulminacja Góry Kate-ikalnej, zwłaszcza jej północna część, znana pod nazwą Wysokiej Górki (por. aarb. 10). To właśnie z tym obiektem łączą się podejmowane od dziesiątków la poby określenia czasu powstania w Chełmie ośrodka grodowo-miejskiego. Na pbecnyin etapie badań sformułowano trzy hipotezy. W myśl pierwszej rfrfrT" daniełowskie stanęło w pierwszej połowie XU1 w. na runach starszego gndu, o niezidentyfikowanej do końca ptoweniencp. Nie brak też opina, że Chełm byl jednym z Grodów Czerwieńskich, na którego gruzach Daniel (koronowany w 1253 r. w Drohiczynie z woli papieża Innocentego IV na króla Rusi) Audował nowy gród i gdzie w 1239 r. przeniósł z Halicza stofieę swego kjńęstwa Toteż, zdaniem Andrzeja Poppe, jest wysoce prawdopodobne, że ośrodek w Chełmie mógł zaistnieć już w XI w. W tym sensie informacja o nowych inwestycjach Daniela w tym mieście i wybudowaniu grodu na zalesionym IWŁUie może oznaczać że władca ten nie tyle wybudował co w istocie podżwignąi warownię, będącą w XII w w stanie upadku. Rosyjski archeolog Paweł Rappoport, omawiając wyniki badań realizowanych w Chełmie na łyso-bo Górce w latach 1910-1912, podaje że gród danieławsłd zossł pobudowany ja kutym, istniejącym już wcześniej. Niektórzy uważają jednak, że Chełm ■ismul zdecydowanie później. Jerzy Kłoczowski sądzi, że zarówno gród jak I towarzyszące mu podgrodzia rozwinęły się dopiero w Xm w_ a taco w okre-9fejMnowania na Rusi włodzmuersko-halickiej księcia Duaeła Romancwicza H kwestii tych wracamy w tozdz. 10).

I Problemy najsutszych datowań dotyczą też sąsiadującego z Sankumerzem Zawichostu (por. tozdz. 10) i ciągle słabo rozpoznanego Opatowi ae zną-dnjąrym się na jego obszarze Żmigrodem (por. rozdz. 5h ich początki. w mysi dotychczasowych ustaleń, sięgają najpewniej XI w Jeżeli przypuszczenia te są Mfaznc. na obszarze Małopolski Wschodniej mieEbyśmy. podobnie tak ta IflB ----w Widkopołsce. przykład gSętofckh przemian strukturahycfc.