PICT0019 (21)

nietrwałej, co oznacza, że działanie nawet znikomych naprężeń może spowodować ich przesunięcie w następne położenie równowagi lub powrót do położenia wyjściowego. Wartości naprężeń konieczne do wywołania określonego wychylenia przedstawia krzywa pokazana na rys. 1.22. Przy założeniu si-

JSt*. 1.21. Schemat poślizgu jednoczesnego Rys. 1.22. Zależność naprężenia stycznego t

i energii od wychylenia atomów z

nusoidalnego przebiegu tej krzywej, maksymalne naprężenie td», niezbędno do wywołania odkształcenia plastycznego przez poślizg jednoczesny, wynosi

Wiśjfe    MS)

2iz

gdzie O oznacza współczynnik sprężystości poprzecznej materiału. Podana wartość Tum jest przybliżona, gdyż przy jej określaniu przyjęto pewne upraszczające założenia, jak również nie uwzględniono takich zjawisk, jak odkształcał-ność atomów i ich biegunowość. W wyniku przeprowadzenia bardziej dokładnych obliczeń' otrzymano następującą wartość największego naprężenia stycznego:

T"“ * 55 *    ⁽¹³⁹⁾

Doświadczalnie stwierdzono, żo wartość naprężeń stycznych wywołujących odkształcenia plastyczne monokryształów jest 10*    10* razy mniejsza.

Tak np. dla miedzi naprężenia określone teoretycznie wynoszą 1540 MPa, a rzeczywiste 3,0 MPa. Przyczyną takiej rozbieżności w wartościach naprężeń obliczonych i rzeczywistych są defekty struktury krystalicznej metali, któro powodują, że w rzeczywistości nic występuje zjawisko poślizgu jednoczesnego. Przemieszczeniom podlegają tylko pewne grupy atomów związanych z określonymi rodzajami defektów sieci krystalicznej.

Defekty sieci pod ■względem formalnym można podzielić na punktowo, liniowo i powierzchniowe. Pokazano jo schematycznie na rys. 1.23.

"Występowanie defektów punktowych oznacza hrak atomów w położeniach, węzłowych (wafcartsej lub ich nadmiar. Atomy nadmiarowe zajmują najczęściej położenia międzywęzłowe. Są to zwykle atomy pierwiastków o małych promieniach atomowych w stosunku do promieni atomów metali, np. wodoru', azotu, węgla, boru itp., któro mieszczą się w lukach, jakie występują w każdej sieci krystalicznej. Obecność atomów obcych pierwiastków w położeniach węzłowych powoduje sprężysto zniekształcenia sieci. Położenia takie zajmują zwykle atomy pierwiastków o promieniach atomowych większych od promieni atomów pierwiastka podstawowego.

gronict wąskokąlową    granica ziarna

Rys. 1.23. Schemat ilustrujący występowanie różnych rodzajów defektów sieci krystalicznej

Defekty punktowo wpływają na niektóro własności fizyczno materiału, jak również na przebieg procesów dyfuzji.

Defekty liniowo noszą nazwę dyslokacji. Rozróżnia się trzy rodzaje dyslo-

39