PICT2635 (2)

If

wie o specyfice całej twórczości powieściowej z początku lat pięćdziesiątych. Dogodnymi zatem wydawałyby się terminy: „literatura propagandowa”, „powieść propagandowa", oba funkcjonujące w angielskiej i amerykańskiej tradycji genologicznej. Nazwanie polskiej powieści 1949—1955 „powieścią propagandową”, jakkolwiek dopuszczalne, okazuje się jednak zabiegiem niecelowym. Z kilku względów. Przede wszystkim dlatego te wprowadzałoby do repertuaru genologii element implikujący istnienie nowego pojęcia genologicznego. Także dlatego że zacierałoby związek tak określonej klasy tekstów z tradycją. Nazwa „powieść propagandowa” sugerowałaby izolowany charakter odnośnego zjawiska i jego usytuowanie niejako poza ciągiem rozwojowym, gatunku powieściowego. Tymczasem sytuacja przedstawia się wręcz odwrotnie. Polska powieść 1949—1955 jest formą dobrze osadzoną w tradycji literackiej, korzysta z rozwiązań sty-łistyczno-kompozycyjnych gatunku znanego i już nazwanego.

Jest rzeczą oczywistą, że polska proza pierwszej połowy lat pięćdziesiątych rozwijała się nawiązując w dużej mierze do doświadczeń radzieckich²⁷. Jej związków z radziecką powieścią

0    tematyce budownictwa socjalistycznego nie można jednakże przeceniać. Mają one charakter wybitnie jednostronny. Praktyka literacka wyrosła z programu realizmu socjalistycznego w ZSRR dostarczała pisarzom polskim gotowych wzorców w zakresie doboru tematyki, ukształtowań kompozycyjnych, a poniekąd także językowych. Daleko od Moskwy Ażajewa, Kawaler Złotej Gwiaz~ dy Babajewskiego, Statek Derbent Krymowa, utwory Pawlenki

1    Panowej traktowane były przez polską krytykę literacką jako modelowe wcielenia założeń realizmu socjalistycznego. Zaorany ugór Szołochowa podniesiono nawet do rangi arcydzieła, idealnie harmonizującego pierwiastki epickie i dydaktyczne w literaturze ²⁸.

Wszystko to nie unieważnia jednak istotnych powiązań polskiej powieści realizmu socjalistycznego z rodzimą tradycją literacką. Przeświadczenie o takich powiązaniach stanowiło ważny

^t7 Problem związków polskiej literatury realizmu socjalistycznego z twórczością radziecką czeka, jak wiele innych, na gruntowne opracowanie.

*8 Zob. Flaszen, op. cit.

2 — Polska powieść tandanoyjna.i