Psychologia rozwojowa0

Tudge J., Rogoff B. (1995) Wpływ rówieśników na rozwój poznawczy - podejście Piageta i Wygotskiego. W: Dziecko wśród rówieśników i dorosłych, A. Brzezińska, G. Lutomski, B. Smykowski (red.), tłum. A. Brzezińska, Poznań, Zysk i S-ka, s. 180-213.

Tyszkowa M. (1977) Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, Warszawa, WSiP.

Tyszkowa M. (1979) Wyobrażenia dzieci i młodzieży na temat własnych perspektyw życiowych, „Psychologia Wychowawcza" 5, s. 612-624.

Tyszkowa M. (1986) Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych, Warszawa, WSiP.

Vasta R., Haith M. M., Miller S. A. (1995) Psychologia dziecka, tłum. M. Babiuch, A. Ciechanowicz, A. Matczak, A. Piotrowska, Z. Toeplitz, Warszawa, WSiP.

Wałęsa C. (1988) Podejmowanie ryzyka przez dzieci i młodzież. Badania rozwojowe, Lublin, KUL.

Wall W. D. (1986) Twórcze wychowanie w okresie dzieciństwa, tfum. K. Dudziak, Warszawa, PWN.

White R. W. (1959) Motivation reconsidered. The concept of competence, „Psychological Review” 66, s. 297-333.

Włodarski Z. (1990) Z tajemnic ludzkiej pamięci, wyd. 2 popr., Warszawa, WSiP.

Włodarski Z. (1998) Psychologia uczenia się, t. 1, wyd. 3 rozsz. i popr., Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Włodarski Z., Matczak A. (1998), Wprowadzenie do psychologii, wyd. 4, Warszawa, WSiP.

Wołoszynowa L. (1986) Młodszy wiek szkolny. W: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, M. Żebrowska (red.), wyd.12, Warszawa, PWN.

Wosiński M. (1978) Współdziałanie nauczyciela z uczniami, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Współczesne problemy socjalizacji (1995) E. Mandal, R. Stefańska-Klar (red.), Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Wygotski L. (1989) Myślenie i mowa, tłum. E. Fleszner, J. Fleszner, Warszawa, PWN.

Zaborowski Z. (1989) Psychospołeczne problemy samoświadomości, Warszawa, PWN.

Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne (1973) H. Spionek (red.), Warszawa, PWN.

Rozdział

Adolescencja

(opracowała Irena Obuchówska)

Adolescencja - z łac. adolescene, co znaczy wzrastanie ku dojrzałości - jest okresem przemian w życiu człowieka, które z dzieciństwa prowadzą go ku dorosłości. Ten okres życia został wyodrębniony i stał się przedmiotem badań dopiero na przełomie XIX i XX wieku, co łączy się z rozwojem industrializacji, która wymagała nie tylko zwiększonej wiedzy i umiejętności, ale przyczyniła się też do większej złożoności zjawisk społecznych. W konsekwencji spowodowało to konieczność coraz lepszej edukacji. Okres przygotowywania się do dorosłego życia został w ten sposób wydłużony, a zainteresowanie nim badaczy zwiększyło się niepomiernie po II wojnie światowej, w związku z gwałtownym przyrostem naturalnym. W jego wyniku nie tylko poświęcono młodzieży więcej uwagi, ale wzmocniła się też świadomość, że jest ona znaczącą grupą społeczną. Wyłoniły się problemy związane z potrzebami edukacyjnymi oraz powstało wiele specyficznych dla tego wieku potrzeb wskutek tego, iż ta liczna grapa społeczna stała się bardzo atrakcyjna na rynku konsumpcji (Nielsen, 1996).

W niniejszym rozdziale omówiono charakterystyczne zmiany rozwojowe ado-lescencji - okresu obejmującego lata od około 10. do około 20. r.ż.

5.1. Miejsce i rola adolescencji w przebiegu ludzkiego życia

Okres adolescencji jest, po stabilnym okresie dzieciństwa, czasem intensywnych przemian, którym podlega większość procesów rozwoju (zarówno biologicznych, jak psychologicznych i społecznych). Są one wzajemnie ze sobą powiązane, a oddzielne ich rozpatrywanie łączy się z perspektywą określonej nauki (okresem adolescencji interesują się uczeni różnych specjalności).

W adolescencji, ujmowanej z perspektywy fizjologicznej, nacisk położony jest na zmiany w budowie i czynnościach ciała powstałych pod wpływem mechanizmów neuroendokrynnych¹. Początek dojrzewania, wynikający z programu genetycznego,

1

Mechanizmami neuroendokrynnymi nazywamy łączne oddziaływanie procesów nerwowych i hor-nn)ii:iliivcli_