Scan0031 (17)

fakt, że — jak dotychczas — nie są one powszechnym zjawiskiem dydaktycznym w szkolnictwie wyższym. Wystąpiły bowiem tylko na jednej piątej obserwowanych zajęć dydaktycznych. Na pozostałych zajęciach stwarzano długotrwałe sytuacje organizacyjne. Na czym one polegają? Jaka jest ich wartość dydaktyczno-wychowawcza? Wydaje się, że przytoczone dalej dwa różne przykłady długotrwałych sytuacji organizacyjnych, które zaobserwowano w toku badań nad procesem kształcenia w niektórych uczelniach, mogą służyć za podstawę do udzielenia odpowiedzi na tak sformułowane pytania'.

Pierwszy przykład dotyczy 2-godzinnych zajęć pro-seminaryjnych z ekonomii politycznej socjalizmu prowadzonych ze słuchaczami III roku studiów. Oto-niektóre charakterystyczne fragmenty protokołu z ich obserwacji:

Godz. 08,00. Nauczyciel akademicki A. D. wchodzi do sali audytoryjnej. Grupa dziekańska wstaje. Ponieważ kilku studentów zbyt wolno podnosiło¹ się z krzeseł, prowadzący zajęcia zwracając im' w ostrym tonie uwagę wygłasza krótkie przemówienie o konieczności przestrzegania zasad dyscypliny.

Godz. 0-8,07. Nauczyciel akademicki podchodząc. do pulpitu wykładowcy oznajmia studentom, że na dzisiejszych zajęciach zostanie przeprowadzone proseminarium na temat: „Współpraca gospodarcza krajów socjalistycznych”. Następnie zwracając się do grupy dziekańskiej stawia pytanie: „Czy studenci wyznaczeni do opracowania referatów przygotowali się do dzisiejszego ćwiczenia?’’ Słychać głosy: „Tak”. Nauczający wywołuje studenta R. K. i pyta go, jakie zagadnienie przygotował do zreferowania na zajęciach proseminaryjnych. Zapytany odpowiada: „Przyczyny powstania RWPG”. Student S. J. zgłasza, że jego zagadnienie brzmi: „Cele i zadania RWPG” ”, a student B. W', przygotował referat pt. „Podstawowe metody i formy współpracy gospodarczej krajów socjalistycznych”. Nauczyciel akademicki przypominając studentom, że brak jednego referatu pyta: „Kto został wyznaczony do opracowania czwartego zagadnienia?” Na sali cisza. Po chwili wyczekiwania wsta-

je -student N. P. i oświadcza: „Ja miałem przygotować referat, lecz z powodu choroby nie zdążyłem gc skończyć”. Prowadzący zajęcia poleca dokończyć referat i przedstawić mu w przyszłym tygodniu do oceny. Pyta jednak, jaki jest temat * tego referatu. Student N. P. stwierdza, że w tej chwili nie pamięta tytułu swojego zagadnienia proseminaryjnego. Wykładowca na to: „Wydaje mi się, że zagadnienie to trzeba będzie opracować od początku. Proszę zatem jeszcze raz zapisać sobie tytuł referatu, którzy brzmi: „Miejsce Polski w RWPG”.

Godz. 08,12'. Nauczyciel akademicki przygląda się wciąż stojącemu studentowi N. P. i zwraca uwagę na niezbyt schludny jego wygląd. Przy tej okazji podejmuje ponownie zagadnienie dyscypliny, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania zasad wyglądu zewnętrznego.

Godz. 08,16. Prowadzący zajęcia otwiera dziennik i przystępuje do sprawdzenia obecności studentów na zajęciach. Czynność tę przeprowadza bardzo powoli. Wyczytując nazwisko i imię -studenta, oczekuje aż ten wstanie i odezwie się „Jestem”, przygląda mu się przez moment, zaznacza jego obecność w dzienniku, po czym wywołuje następnego:. Po sprawdzeniu obecności uczestników zajęć wpisuje do dziennika temat proseminarium.

Godz. 08,22. Nauczyciel akademicki informuje grupę dziekańską, że zajęcia zostaną poprzedzone projekcją filmu pt. „Rola RWPG”. Oczekując na jej rozpoczęcie poleca studentom, aby uważnie obejrzeli ten film.

Godz. 00,25. Rozpoczyna się projekcja filmu dydaktycznego.

Godz. 00,13. Po obejrzeniu przez studentów filmu nauczyciel akademicki mówi: „Przedstawiony materiał wizualny powinien bardziej uplastycznić problem współpracy gospodarczej krajów socjalistycznych. W trakcie wygłaszania swoich referatów oraz dyskusji nad poszczególnymi zagadnieniami należy nawiązywać do treści filmu”. Starszy grupy dziekańskiej przypomina. że już czas na przerwę. Prowadzący zajęcia zarządza przerwę (godz. 03,45). .

Godz. 08,35. Nauczyciel akademicki ogłaszając koniec przerwy raz jeszcze oznajmia, że pierwsze zagadnienie pt. „Przyczyny powstania RWPG” omówi student R. K., drugie zagadnienie: „Cele i zadania RWPG” zreferuje student S. J.. a trzecie: „Podstawowa metody i formy współpracy gospodarczej krajów socjalistycznych” przedstawi student B. W. „Jeżeli chodzi o czwarty referat pt. „Miejsce Polski w RWPG” — stwier-

57