s 7

Na przełomie wieków XV i XVI pojawiła się w Krakowie moda na brązowe płyty nagrobne, przeważnie sprowadzane z Norymbergi, ze sławnego warsztatu Vischerów. Wśród zachowanych w katedrze na szczególną uwagę zasługują dwie: płyta Piotra Kmity starszego, z pięknym, opartym na wzorze Diirerowskim przedstawieniem postaci rycerza, oraz wbudowany w stopnie ołtarza głównego nagrobek kardynała Fryderyka Jagiellończyka z roku 1510, ozdobiony m.in. sceną prezentacji zmarłego Madonnie przez św. Stanisława, zadziwiającą doskonałością wykonania.

Dzieło sztuki sepulkralnej dało początek renesansowi w Polsce. W latach 1502-1505 Franciszek Florentczyk wykonał arkadową niszę przyścienną, do której została wstawiona nieco wcześniejsza, gotycka jeszcze, płyta z postacią Jana Olbrachta. Nie znane dotąd w Krakowie, typowo florenckie formy architektury i dekoracji nagrobka niosły w sobie jednocześnie nowe, wywodzące się z antyku przesłania ideowe. Najważniejszą zmianą było zastąpienie średniowiecznego baldachimu motywem tuku triumfalnego, który z czasem został rozwinięty w kaplicy Zygmunto-wskiej i przyjął się jako obowiązujący element kompozycyjny polskich nagrobków renesansowych. Proces formowania się nowego typu nagrobka został zakończony w momencie powstania pomnika Zygmunta Starego. Nowożytnemu przekształceniu uległa tu również figura zmarłego, przedstawiana odtąd w swobodnej pozie człowieka śpiącego, zwanej sansovinowską od nazwiska wybitnego rzeźbiarza włoskiego, który ją spopularyzował. Ustalony w ten sposób schemat powtarzają, oczywiście z pewnymi zmianami, nagrobki biskupów Tomickiego, Gamrata, Maciejowskiego, Zebrzydowskiego i Padniewskiego, a z osób świeckich - Piotra Boratyńskiego i kasztelana krakowskiego Walentego Dębińskiego, pozwalające na śledzenie ewolucji stylowej od florenckiego renesansu warsztatu Berrecciego aż po specyficzny, wzbogacony o motywy niderlandzkie manieryzm Jana Michałowicza. Jeszcze dalej idące modyfikacje wyprowadził Santi Gucci. W figurze Zygmunta Augusta był jeszcze skrępowany wzorem posągu Zygmunta Starego, a może i modelem Padovana, natomiast w nagrobku Stefana Batorego z roku 1595 dał wyraz swemu upodobaniu do niespokojnej dekoracyjności oraz do odmaterializowania i ornamentalnej stylizacji postaci ludzkiej.

187