Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (16)

Amnestia polega na całkowitym lub częściowym darowaniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa popełnione przed określoną w ustawie amnestyjnej datą.

Amnestia może objąć kary i środki karne, a także skutki skazania (utrata praw, wpis do rejestru skazanych). Możliwości organu państwowego, który ogłasza amnestię, nie są ograniczone żadnymi zasadami. Praktyka idzie w tym kieruacu, że całkowitemu darowaniu podlegają najczęściej tylko kary najniższe (np. d» dwóch lat pozbawienia wolności), a inne zostają w odpowiednim stopniu skróć cne.

Amnestia ogłaszana jest w formie ustawy. Jedynym organem uprawnionym do podjęcia decyzji o powszechnym akcie łaski jest więc Sejm.

Abolicja jest ściśle związana z amnestią i ma zbliżony charakter. Przepisy o abońcji zawarte są w tej samej ustawie.

Attolicja jest generalnym aktem łaski odnoszącym się do tych przestępców, Ictórzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni. Zakazuje ona wszczynania postępowania karnego w sprawach o określone przestępstwa, a tam gdzie postępowanie zostało już wszczęte - nakazuje je umorzyć. Abolicja odnosi się więc do wcześniejszego niż amnestia etapu postępowania karnego.

Pcd względem merytorycznym amnestia i abolicja są dwiema odmianami tej samej instytucji prawnej.

§ 18. PRAWO ŁASKI

Piawo łaski jest to indywidualny akt łaski państwa wobec przestępcy, skazanego na karę sądową. Prawo łaski przysługuje zawsze głowie państwa; w Polsce - Prezydentowi. Prawo łaski jest aktem indywidualnym, gdyż jest stosowane wobec konkretnego przestępcy, i tym różni się od amnestii i abolicji.

Zastosowanie prawa łaski polega na darowaniu kary w całości, zmniejszeniu jej wymiaru, albo zamianie na łagodniejszą. Prawo łaski może dotyczyć - poza karami - także środków karnych i skutków skazania (można na przykład w ten sposób uzyskać wcześniejsze zatarcie skazania).

Prośba o ułaskawienie jest wstępnie rozpatrywana w specjalnym postępowaniu sądowym, prowadzonym z udziałem prokuratora generalnego. Prośbę może złożyć skazany, jego obrońca, małżonek, krewni w linii prostej i inne osoby bliskie wymienione w ustawie.

Sprawę rozpatruje sąd, który wydał wyrok w pierwszej instancji, a następnie sąd odwoławczy, który rozpatrywał apelację (art. 564 k.p.k.). W razie negatywnych opinii obu sądów prośba jest pozostawiana bez dalszego biegu. W przeciwnym razie sąd przekazuje ją wraz z aktami sprawy i opiniami prokuratorowi generalnemu. Jeżeli choćby jeden są zaopiniował prośbę pozytywnie, prokurator generał-ny przedstawia ją Prezydentowi wraz z aktami i swoim wnioskiem. Ponowna prośba o ułaskawienie wniesiona przed upływem roku może być pozostawiona bez rozpatrzenia.

Postępowanie o ułaskawienie może też wszcząć prokurator generalny z urzędu. Ponadto wszczyna je w każdym przypadku na żądanie Prezydenta.

§ 19. PRZEDAWNIENIE

Przedawnienie jest instytucją prawną związaną z upływem czasu. Znane jest nie tylko w prawie karnym, lecz także w innych gałęziach prawa (w prawie cywilnym i in.).

Przedawnienie w prawie karnym polega na tym, że po upływie pewnego okresu, stosunkowo długiego, nie można już sprawcy pociągnąć do odpowiedzialności karnej. Jeśli kara była wymierzona - nie można jej wykonać.

Zależnie od tego, na jakim etapie jest postępowanie karne w momencie, gdy zaczyna biec przedawnienie, rozróżniamy:

a)    przedawnienie ścigania,

b)    przedawnienie wyrokowania,

c)    przedawnienie wykonania kary.

Przedawnienie ścigania biegnie, gdy postępowania karnego w ogóle nie wszczęto, np, wskutek niewykrycia sprawcy przestępstwa. Karalność przestępstwa ustaje, jeśli od czasu jego popełnienia minęło: a) 30 lat - w przypadku zabójstwa, b) 20 lat - gdy czyn stanowi inną zbrodnię, c) 10 lat - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, d) 5 lat - gdy czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, e) 3 lata - gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub grzywną.

Przedawnienie wyrokowania biegnie wówczas, gdy postępowanie karne zostało wprawdzie wszczęte, lecz nie doszło do wydania wyroku, np. wskutek ucieczki sprawcy. Przestępstwo przedawnia się, jeżeli od czasu jego popełnienia minął okres przedawnienia ścigania przedłużony o 5 lat.

Przedawnienie wykonania kary biegnie wówczas, gdy postępowanie karne już się odbyło i zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara z jakiejś przyczyny nie została wykonana. Okres przedawnienia biegnie od uprawomocnienia się wyroku i wynosi: a) 30 lat - w razie skazania na 5 lat pozbawienia wolności lub karę surowszą, b) 15 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności do lat 5, c) 10 lat - w razie skazania na inną karę.

Przedawnienie nie biegnie, jeżeli wszczęcie postępowania karnego nie jest dopuszczalne (np. przeciwko posłowi w czasie sprawowania mandatu).

139