skanuj0077

162 Programy resocjalizacyjne STOP i „Respect”f

straży prawa i porządku społecznego. Trzecia część planu ukierunkoa wana jest na organizację czasu wolnego, w tym: ulubione rozrywka utrzymywanie tężyzny fizycznej i wyrabianie postaw prozdrowotnych dobór właściwych przyjaciół oraz grup odniesienia. Czwarta obejmuj^ różne sposoby pracy nad wyzbywaniem się złych nawyków w trybid spędzania wolnego czasu (jak spożywanie alkoholu, zażywanie narkoJ tyków, uprawianie gier hazardowych itp.). Piąta część planu pobytij w więzieniu dotyczy metod pracy nad poszerzeniem samopoznaniJ (Knowing Me Better)> a więc - przede wszystkim - pracy nad poznaniem! uwarunkowań przejawianej aktywności przestępczej, przyczyn naruszaj nia nietykalności cielesnej innych ludzi itp. Ostatnim, lecz nie najmniej ważnym zagadnieniem jest opracowanie sposobów pracy nad polepszel niem stosunku do innych osób, przede wszystkim tych, z którymi łączj skazanego bliskie związki.

Bardzo ważnym elementem programu przygotowawczego, uzupełnia-j jącym oddziaływania podstawowe, są zajęcia przewidziane dla skazanych! za „gwałtowne” formy przestępstw. Osią zajęć w ramach tego programu! jest nauka kontrolowania złości (anger management). Aby była skuteczna,! więzień sporządza najpierw „dziennik złości” (anger diary), na podstawie j którego można przeanalizować postacie i uwarunkowania przejawianych! wybuchów gniewu, a następnie wyliczyć inne sposoby reagowania na te! sytuacje. Po dokonaniu takiej analizy okazuje się, że niekontrolowaną! złość jest najgorszym ze wszystkich sposobów reagowania. Istotne są tutaj] także treningi powstrzymywania agresji.

1.2. Przebieg programu zasadniczego

Praca grupowa w ramach zasadniczej części oddziaływań programu STOPI przebiega w więzieniu w Peterhead w dwóch fazach po około 100 sesji! każda oraz fazy podtrzymującej, jako trzeciej.

Faza pierwsza. Jej głównym zadaniem jest „otworzenie świadomości’® uczestników spotkań grupowych, aby mogli zrozumieć płytkość i tenden-j cyjność dotychczasowych ocen własnych czynów przestępczych. W toku dyskusji grupowych nad analizą i oceną postępowania poszczególnych® uczestników spotkań należy wykazywać wadliwość ich rozumowania! nastawionego na racjonalizację i tym samym usprawiedliwianie popełnia-1 nych przez nich czynów.

Złożoną metodykę tego typu oddziaływań przedstawiłem obszerniej w rozdz. 4., tu wspomnę jedynie, że podstawowym wyznacznikiem siły, a tym samym skuteczności oddziaływań grupowych jest to, że tu nie zatrudnieni na etacie pracownicy służby więziennej przekonują o wadliwości przesłanek logicznych fabrykowanych na użytek usprawiedliwienia i kamuflażu popełnionych czynów, lecz osoby popełniające podobne czyny i podobnie rozumujące. Takie podejście jest - jak się okazuje - najbardziej skuteczne.

Kolejnym zadaniem pierwszej fazy stosowania programu STOP jest wyrobienie poczucia odpowiedzialności za popełnione czyny. Dotyczy to szczególnie racjonalnego uzasadnienia faktu przebywania w izolacji więziennej i wszystkich dolegliwości z tym związanych. Uczestnik spotkań grupowych musi sobie uświadomić, że dotkliwa kara, jaką otrzymał nie jest wynikiem ani złej woli sędziego czy policjanta, ani też splotu pechowych wydarzeń, lecz jest prostą konsekwencją naruszania tabu społecznego, od wieków obłożonego dotkliwymi konsekwencjami.

Z poczuciem odpowiedzialności wiąże się organicznie wyrobienie niezbędnych w życiu społecznym „odruchów empatycznych” wobec potencjalnej ofiary. Uświadomienie drogą dyskusji grupowych, że żaden człowiek nie powinien być sprowadzony do poziomu instrumentu służącego do zaspokojenia czyichś potrzeb, że takie redukcjonistyczne podejście do oceny jakiejkolwiek istoty ludzkiej świadczy o poważnym kryzysie postawy moralnej i stanowi równocześnie dowód niepokojącego wypaczenia osobowości. Najważniejszym drogowskazem w procesie internalizacji „odruchów empatycznych” jest analiza krzywd, jakie akty przestępstwa seksualnego wyrządzają ofierze.

Ostatnim, i bodaj najważniejszym elementem pracy grupowej w ramach pierwszej fazy stosowania programu STOP jest analiza cykli własnych reakcji seksualnych, a w szczególności tych, które są zabronione przez prawo i normy obyczajowe. Zwykle w celu umożliwienia takiego niezbędnego procesu samopoznania przedstawia się uczestnikom modelowe układy takich cykli przebiegu procesu podniecenia i jego wyrażania. Przykłady takich modeli przedstawiłem w rozdz. 4. Obecnie podkreślę jedynie, że tylko dokładna analiza własnego cyklu podniecenia oraz etapów ekspresji seksualnej pomoże położyć tamę niepożądanym i potępianym przez własne superego przejawom reakcji seksualnych.

Faza druga. Polega ona na ugruntowaniu umiejętności i nawyków zdobytych w fazie pierwszej, przede wszystkim nawyku analizowania