skanuj019d

i kobiecych.⁴⁴ Wyniki tych badań nie dotyczą wyłącznie społeczności niepiśmiennych. Do podobnych wniosków doszedł R. Gould, który stwierdził, że rozwój osobowości człowieka dorosłego polega m. in. na uwalnianiu się od presji standardów roli męskiej i kobiecej, które od dzieciństwa wpływały na wybór określonych zachowań i celów.⁴⁵ To wyzwolenie się spod pewnej presji norm jest przejawem rozwoju. Można to również zauważyć obserwując dorosłych uczniów, gdzie jednoznacznie można obserwować, że inaczej zachowują się młodsi i starsi kobiety i mężczyźni w grupie uczących się. Edukacja spełnia tu funkcję emancypacyjną i dowartościowującą,

6. Sugestie do nauczania i uczenia się dorosłych

Nauczyciel andragog powinien posiadać wiedzę dotyczącą zmian, którym podlega człowiek w okresie dorosłości, powinien mieć świadomość, że nie można stosować tych samych strategii nauczania i wzorów uczenia się w stosunku do dzieci i dorosłych. Sformułowane poniżej wskazówki mają pobudzić do refleksji nauczycieli i uczniów. Ich celem jest umożliwienie prawidłowego prowadzona zajęć, co zapewni uczestnikom możliwość aktywnego i efektywnego przyswajania wiedzy. Głównym celem nauczania jest bowiem zapewnienie maksymalnie dobrych warunków do nauki z uwzględnieniem różnic indywidualnych istniejących pomiędzy uczestnikami. Nauczyciel powinien pamiętać o tym, że każdy z nich ma odmienne zdolności, umiejętności, możliwości przyswajania i przetwarzania wiedzy, zainteresowania, doświadczenia oraz cele. Każdego uczestnika charakteryzują inne strategie uczenia się, szybkość uczenia się oraz odmienny poziom świadomości.

Należy wziąć pod uwagę, że wraz z upływem lat stan zdrowia i energii człowieka pogarsza się, co nie pozostaje bez wpływu na proces uczenia się. Pogarszają się wskaźniki fizjologiczne naszego ciała: zmniejsza się pojemność życiowa płuc, maleje masa mięśni i szybkość mchów dowolnych, słabnie wzrok, słuch, wrażliwość dotykowa, szybkość reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe, wydłuża się czas reakcji na bodźce słuchowe i wzrokowe, spada zdolność akomoda-cyjna oka, słabnie pamięć mechaniczna. Jednak zmiany te są stopniowe i dopiero w podeszłym wieku stanowią faktyczne utrudnienie procesu uczenia się. Warto powtórzyć wskazania do pracy z dorosłymi,, kompensującymi te zmiany: w związku z obniżającą się prędkością słyszenia oraz malejącą szybkością reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe nauczyciel powinien dostosować tempo przekazu treści do możliwości dorosłych. Ważna jest odpowiednia ilość powtórzeń i dłuższy czas prezentacji treści kształcenia.

⁴⁴    Z. Pietrasiński, Rozwój dorosłych, w: T. Wujek, Wprowadzenie do andragogiki, Warszawa 1996, s. 18-19.

⁴⁵    Ibidem, s. 19.

Świadomość utrudnień i problemów pojawiających się w życiu człowieka

dorosłego powinna być brana pod uwagę w organizowaniu procesu kształcenia

dorosłych:

•    brak czasu - dorośli nie są w stanie poświęcać tyle swojego czasu na naukę, co dzieci i młodzież uczęszczająca do szkoły, dla których jest to główna aktywność, stale stawiająca określone wymagania i pobudzająca do rozwoju. Tym, samym trudno jest porównać wyniki uczenia się ludzi młodych i dorosłych. Ponadto uczenie się dorosłych zawsze odbywa się kosztem czegoś: kosztem czasu dla rodziny, kosztem czasu poświęconego na hobby, życie towarzyskie czy obowiązki domowe i zawodowe. Niejednokrotnie dorosły staje przed trudnym wyborem: uczyć się czy...(pobawić z dzieckiem, spotkać z przyjacielem, wykonać dodatkową dobrze płatną pracę itp.). Wskutek wielości obowiązków dorośli często nie uczą się systematycznie oraz wybierają nie najdogodniejsze dla wysiłku umysłowego pory, pracując chociażby w nocy, co nie pozostaje bez wpływu na wyniki uczenia się;

•    dłuższa przerwa w nauce, odwyknięcie od uczenia się, brak wprawy - nie ułatwia nauki, szczególnie gdy dorosły powraca do pewnych nawyków uczenia się z czasów dorastania, które nie są najefektywniejsze w dorosłości;

•    brak zainteresowania nauką lub określonymi treściami — kiedy jednostka postrzega dane treści jako całkowicie nieprzydatne będzie napotykać trudności w ich przyswojeniu. Ten brak zainteresowania może także wynikać z niezrozumienia określonych zagadnień, uczeń musi mieć zatem swobodę, być zachęcany do zadawania pytań. Nauczyciel winien nie tylko przekazywać treści, ale rozbudzić zainteresowanie nimi poprzez podawanie ciekawych przykładów, wskazując na możliwość ich wdrożenia do praktyki, tłumacząc przyczyny, dla których warto się z nimi zapoznać;

•    złe nastawienie do uczenia się - jest bardzo często wynikiem złych wcześniejszych doświadczeń, niepowodzeń w nauce. Uczeń może mieć złe nastawienie do danych przedmiotów, postrzeganych subiektywnie jako zbyt trudnych; do wybranych treści czy też do samego nauczyciela, który pracując z dorosłymi (także młodymi dorosłymi) powinien traktować ich jako partnerów do rozmowy, odwołując się do ich doświadczeń, czerpiąc z nich dla własnej praktyki. W związku z wprowadzeniem do nauki elementów informatyki można zaobserwować dużo większe bariery czy wręcz lęk przed komputerem wśród starszych dorosłych;

•    motywacja do nauki - w Polsce dorośli najczęściej podejmują kształcenie zawodowe, co wynika z chęci podniesienia swoich szans na rynku pracy. Zatem jest to zewnętrzne źródło motywacji, dorośli traktują edukację instrumentalnie, jako narzędzie do osiągnięcia danego celu. Odnosząc się do koncepcji zewnątrz- i wewnątrz-sterowności, która wskazuje, że większość ludzi potrzebuje specjalnych zewnętrznych bodźców: nagrody, zachęty, postawienia jednostki w sytuacji zagrażającej utratą czegoś, co jest dla niej cenne bądź kary, ażeby osiągnąć zamierzony cel warto wyznaczać dorosłym

41