stronaX 59

58

b)    oddziaływań wychowawczych (psychologia, pedagogika),

c)    rynku pracy (ekonomia),

d)    zawodów, zwłaszcza tendencji rozwojowych i kierunku przemian (ekonomia, nauki techniczne),

e)    uczniów i zawodów oraz metod oddziaływań wychowawczych (psychologia, nauki medyczne, socjologia),

0 uczniów (psychologia, nauki medyczne, socjologia),

g) uczniów i sytuacji społeczno-gospodarczej kraju (psychologia, socjologia, ekonomia).²⁴

Nieco inaczej, chociaż również ujmując je od strony osób odpowiedzialnych za pomoc w wyborze zawodu, formułuje zadania orientacji zawodowej w szkole ogólnokształcącej S. Baścik. Są one następujące:

—    długotrwała i wielostronna obserwacja ucznia powiązana z badaniem jego stanu psychicznego,

—    kształtowanie postaw dotyczących prucy, życia, społeczeństwa, samego siebie, aspiracji życiowych i zawodowych,

—    wykrywanie indywidualnych zdolności i skłonności uczniów,

—    rozwijanie i utrwalanie cech pozytywnych oraz rozwijanie zamiłowań zawodowych,

—    indywidualne konsultacje z uczniami i rodzicami w celu właściwego ukierunkowania wyboru zawodu,

—    informacja zawodowa przeznaczona dla uczniów i rodziców, a dotycząca wymaganych zdolności, cech charakteru oraz warunków pracy w różnych zawodach i prowadzona różnymi środkami,

—    praktyczne zapoznawanie się z niektórymi podstawowymi zawodami ważnymi dla gospodarki narodowej i danego regionu,

—    informacja o szkołach i innych instytucjach przygotowujących do poszczególnych zawodów,

—    informacja o potrzebach społecznych w zakresie rozwoju poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego i w związku z tym informacja o możliwościach rynku pracy,

—    udzielanie uczniom i rodzicom porad dotyczących wyboru zawodu lub szkoły oraz angażowanie do tej pracy nauczycieli, doradców' zawodowych, lekarza i pracowników społecznych,

—    kontrolowanie skuteczności udzielonych porad w celu podniesienia poziomu i stałego doskonalenia metod orientacji.²⁵

Zmiany, które zaszły w Polsce po 1989 roku, przejście do gospodarki wolnorynkowej, a tym samym powstanie wolnego rynku pracy, pojawienie się zjawiska bezrobocia i konkurencji spowodowały również konieczność określonych zmian w zakresie orientacji zawodowej. Nie oznacza to, co prawda, że wcześniej formułowane zadania w tym zakresie straciły całkowicie aktualność, ale powstały nowe, wynikające ze zmian społeczno-ekonomicznych, zadania.

Jak pisze A. Kargulowa, planowanie przyszłości zawodowej nie może być dążeniem do zdobycia jednego zawodu na całe życie, czy też zdobyciem zawodu, wykonywanego w jednym zakładzie pracy.

Kalkulowanie zmian aktywności zawodowej, konieczności poszerzania wiedzy, podnoszenia kwalifikacji, organizowania sobie warsztatu pracy — musi być obecnie udziałem wszystkich wybierających sobie zawód. Istotną sprawą w orientacji zawodowej jest nacisk na przygotowanie do radzenia sobie na wolnym rynku pracy, samodzielnego poszukiwania zatrudnienia i kształtowania umiejętności „sprzedania” swoich kwalifikacji. Istotnym obecnie zadaniem orientacji zawodowej jest także przekonanie, zwłaszcza dzieci i młodzieży, do poszerzania swoich możliwości na rynku pracy poprzez zdobywanie nowych wiadomości i umiejętności, często poza szkołą. Ukończenie np. kursu językowego, komputerowego czy zdobycie prawa jazdy może znacznie zwiększyć szanse na zatrudnienie u przyszłego pracodawcy.

B. Wojtasik podkreśla również, że do zadań orientacji zawodowej należy obecnie zaliczyć przygotowanie młodzieży do zmian zachodzących na rynku pracy, przygotowanie do traktowania zjawiska bezrobocia jako swoistego wyzwania, a nie potencjalnego zagrożenia (sytuacja jest trudna, ale możliwa do opanowania), aktywizowanie do samodzielnego poszukiwania informacji o rynku pracy. Istotne

jest także kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacji utraty pracy i

27

związanej z mm sytuacji zagrożenia.

Aby orientacja zawodowa jako działalność wychowawcza mogła być prawidłowo realizowana powinna spełniać określone warunki. Wymienić tutaj można następujące:

—    przygotowanie kadry specjalistów w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego,

—    systematyczne, okresowe przygotowywanie bogatych, zróżnicowanych i atra-kcyjnych materiałów zarówno dla uczniów, juk i dla nauczycieli i rodziców, zawierających aktualne dane o zawodach i możliwościach ich zdobywania; należałoby tu także wspomnieć o materiałach dotyczących poszukiwania pracy, zdobywania kwalifikacji dodatkowych itp.

—    wyposażenie poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych placówek w odpowiednie aparaty i urządzenia umożliwiające postawienie prawidłowej diagnozy przez osoby doradzające,