strony114 115

*

5.2.3. Wieloośrodkowy model C. Harrisa i E. Ullmanna

C. Harris i E. Ullmann [1945] stwierdzili, że w niektórych przypadkach miasto nie rozwija się według modelu koncentrycznego czy sektorowego, zakładającego istnienie jednego centrum, lecz tworzy kilka niezależnych ośrodków (rys. .26). Teoria ta przedstawia miasto jako układ ośrodków, z których każde charakteryzuje się jednym rodzajem lub grupą funkcji wymagających specjalnych urządzeń, którym najbardziej sprzyja zajmowane właśnie miejsce. Autorzy przytaczają cztery powody takiego układu przestrzennego:

1)    pewne funkcje wymagają specjalnych urządzeń i udogodnień, które muszą być zlokalizowane poza centralnym ośrodkiem działalności gospodarczej (np. zakłady przemysłowe wymagają rozległych terenów, urządzeń infrastrukturalnych, dróg dojazdowych itp.),

2)    funkcje jednego rodzaju mają często tendencje do rozwijania się na jednym obszarze dzięki korzyściom zewnętrznym, a więc istnieją tendencje do specjalizacji i korzystnego współdziałania (te grupy działalności mogą dać początek nowym ośrodkom),

3)    niektóre funkcje i odpowiadające im elementy zagospodarowania mogą pozostawać ze sobą w konflikcie (np. uciążliwy przemysł i dzielnice mieszkaniowe o wysokim standardzie),

4)    niektóre rodzaje działalności (szczególnie mniej konkurencyjne) nie mogą pokryć wysokich kosztów nabycia lub dzierżawy nieruchomości (muszą więc zrezygnować z dogodniejszych lokalizacji i przenosić się w inne miejsca, tworząc tam zgrupowania).

Wieloośrodkowy schemat struktury miasta był przedstawiony w sposób niejednoznaczny. Ośrodki mogły być interpretowane bowiem dwojako: 1) jako obszary o jednorodnych funkcjach (analogicznie do regionów powierzchniowych, jednorodnych w charakterze na całym swym obszarze), odmiennych w przypadku różnych ośrodków, tworząc wówczas mozaikowy

układ struktury przestrzennej, 2) jako punkty ogniskowe (analogicznie do regionu węzłowego, jednolitego pod względem swej organizacji), wokół których układ użytkowania przybiera regularną formę.

Rys. 26. Model rozwoju wieloośrodkowego miasta I - centrum, 2 - ośrodki wyspecjalizowane,

3 - dzielnice ludności uboższej, 4 - dzielnice klas zamożnych Źródło: Regulski 1986, s. 103

Przedstawione wyżej modele opisane były w formie pewnych teorii uogólniających badania empiryczne. Nazywa się je klasycznymi. Nie miały one służyć celom planistycznym, ale przede wszystkim opisywać wynik przestrzenny społecznych i gospodarczych procesów rozwoju, czyli przestrzenne odbicie działania ekonomicznych praw rozwoju miasta. Modele te wskazują, jak bardzo skomplikowany jest proces rozwoju miast i jak bardzo różne formy mogą one przybierać.

W rzeczywistości struktury przestrzenne miast mają charakter bardziej złożony i są zwykle mieszanką różnych struktur, tzn. łączą w sobie elementy układów: koncentrycznego, sektorowego i wieloośrodkowego. Tworzą formy eklektyczne (mieszane). W rzeczywistości bowiem zawsze oddziałuje równocześnie kilka czynników kształtujących tę strukturę, a poszczególne grupy ludności czy przedsiębiorstwa przywiązują do nich różną wagę. Struktura miusln