wstęp do teorii polityki img 156

147

2. Formalne aspekty suwerenności państwa

Suwerenność prawna oznacza, żc jeżeli dana jednostka geopolityczna jest uznana jako państwo to posiada atrybut suwerenności, przejawiający się w respektowaniu osobowości prawnej tego podmiotu sprawującego władzę na określonym terytorium i mającego zdolność do samodzielnego, niezależnego od jakiegokolwiek innego podmiotu prawa międzynarodowego, wykonywania władzy wewnątrz państwa! występowania w stosunkach międzynarodowych’.-Suwerenność państw jest równa, zaś podległość prawu międzynarodowemu jest zasadniczym elementem ochrony tej suw erenności. W prawie międzynarodowym terminu suwerenność używa się w dwóch znaczeniach: w odniesieniu do statusu państwa w stosunkach międzynarodowych (suwerenność zewnętrzna) oraz. charakteru kompetencji państwa i sposobu icll wykonywania (suwerenność wewnętrzna)^,0.

Suwerenność zewnętrzna oznacza, że państwa nie podlegają w stosunkach między' sobą żadnej „wyższej władzy” poza uzgodnionym prawem międzynarodo-na suwerenność państwa jako całości terytorialnej i politycznej. Władza zaczyna „wypływać” z. państwa na zewnątrz. II. Ilinsley definiuje suwerenność jako istnienie najwyższej, absolutnej władzy politycznej w obrębie danej wspólnoty politycznej, która nie istnieje gdzie indziej. Sytuacja, w której państwo posiadając formalnie swoją suwerenność nie potrafi jej efektywnie wypełniać, a mimo lego jest uznawane za suwerenne jest koniecznością na arenie międzynarodowej i usprawiedliwia niepodległy byt tego państwa. A. James określa suwerenność jako konstytucyjną, niezależność, władzę która jest. oparta wyłączane na podstawie konstytucji danego państwa, która funkcjonuje w oparciu o własne prawo. Ta konstytucyjna władza jest niepodzielna. Suwerenność oznacza warunek, dostosowujący państwo do funkcjonowania na arenie międzynarodowej, tj. pojęcie prawne a nie polityczne (rzeczywisty wymiar tej suwerenności). R. Jackson używa terminu „quasi-państwa” dla określenia statusu państw, których suwerenność jest w większym stopniu pojęciem prawnym niż faktycznym. Suwerenność pozytywna to wolność działania, a negatywna to wolność od działań innych podmiotów na własnym terenie. Według niego istnieje dualizm w pojmowaniu stosunków międzynarodowych: mocarstwa w ramach polityki równoważenia wpływów odwołują się do pojęcia suwerenności pozytywnej, natomiast „quasi-państwa” próbują tworzyć system międzynarodowych norm zapobiegający ewentualnej nierówności państw. For. David Stiang, „Contested Sovere~ ignty: The Social Construction of Colonial Imperial ism”, [w:] Biersteker, Weber (red.), op.cit., s. 22-49; Daniel Deudney, „Binding Sovereigns: Authorities, Stmcturcs, and Geopolitics in Philadephian Systems”, [w:j Biersteker, Weber (red.), op.cit., s. 190 239; Cyiuhia Weber, Thomas J. Biersteker, „Reconstructing the Analysis of$ovcrcignty: Concluding Reflections and Directions for Futurę Research ”, [w:] Biersteker, Weber (red.), op.cit., s. 278-286.

⁹    Waldemar J. Wołpiuk, „Niepodległość i suwerenność. Dystynkcje pojęciowe”, (w:] Wołpiuk (red.), op.cit., s. 51-102.

¹⁰    Kran?, „Suwerenność państwa...”, s. 105. Jerzy Kranz wyróżnia cztery aspekty suwerenności państwa: aspekt pozytywny - charakter kompetencji państwowych, tj. zdolność podejmowania samodzielnych decyzji w nieograniczonym rzeczowo zakresie, aspekt negatywny - nie ma ponad państwem innej władzy niż prawo międzynarodowe, aspekt zewnętrzny - niezależność w stosunkach międzynarodowych, aspekt wewnętrzny - swobodna regulacja stosunków wewnątrz, państwa i jego porządku społecznego. Zob. Mariusz Gulczyński, Jan Wawrzyniak, „Suwerenne prawa narodu do sprawowania władzy zwierzchniej we współczesnych warunkach”, [w;j Wołpiuk (red.), op.cit., s. 177-202.