DSC01476

356

oświeceniowy klasycyzm nie interesuje się to się dzieje w wierszach Karpińskiego. „Po* i zbytnio tym uczuciem. Sentymentalizm i ro* ! wrót do natury" - do pierwotnego stanu j koko. a później romantyzm uczynią miłość, ' współistnienia człowieka z przyrodą i odrzu* I i szerzej - ludzkie uczucia - głównym tema* ! cenie cywilizacji miejskiej jako niosącej zło. I tern literackim. Samą miłość zaś uznają za ; przemoc i krzywdę to jedno z najwaźniej* I najważniejsze przeżycie człowieka i najwyższą ' szycłi haseł sentymentalizmu. Natomiast dla postać ludzkiego doznawania świata oraz war- j romantyzmu przyroda będzie tajemniczą i tość samą w sobie. Szczególnie miłość, na i potężną sferą bytu, w której ujawnia się bó* drodze której pojawiają się przeszkody, stanie i stwo i boskość świata. W Cierpieniach młode-się dla poetów’godna opisu. Takie uczucie do- ! go Wertera dostrzegamy zmianę stosunku strzegamy w sielance Laura i Filon Franciszka    bohatera do przyrody. Przechodzi on od kła*

Karpińskiego. Niespełniona miłość jest dla    sycystycznego podziwu dla natury - przez

pokolenia zapowiadającego nadejście roman- ; sentymentalistyczną czułostkowość wobec tyzmu powodem najwyższego cierpienia i roz- i niej - aż do romantycznego panteizmu paczy prowadzącej do samobójstwa, jak f fpatrz: s. 159), dostrzegającego w przyrodzie w przypadku Wertera. Jest przy tym miłość j wyraz groźnych tajemnic bytu. celem samym w sobie, kochanie staje się zadaniem głębokiej i wrażliwej duszy. W uczu-    W KRĘGU MOTYWÓW

ciu tym odnajduje ona prawdę o sobie i pozwala wyrazić się indywidualności kochanka.

WOLNOŚĆ

j    Innym motywem sztuki oświecenia i począt

ków nowoczesności, a zarazem jej wielkim hasłem, jest ludzka wolność. To zagadnienie \ ważne dla całej epoki i wszystkich jej prądów, j Klasycyzm wiąże wolność z obowiązkami i wobec zbiorowości i kolektywnością działań. '

Możemy to dostrzec w hymnie Święta miłości Do najważniejszych motywów literackich kochanej ojczyzny Ignacego Krasickiego. Wol- j oświecenia i początków nowoczesności mo-ność jednostki i wartość niezależności są j żerny zatem zaliczyć rozum, miłość, wolność ważnymi tematami twórczości Goethego, j i naturę. Pierwsze dwa stały się w pewnej Werter to człowiek, który odrzuca ograniczę- j mierze motywami konkurencyjnymi i kon-nia społecznej normy, Faust przekracza gra- j frontacyjnymi. Oświecenie, które podniosło nice dobra i zła, ustawiając się ponad morał- i rangę rozumu i naukowego wyjaśniania I nością.    / świata do jedynego kryterium nowocze*

I sności, spotkało się z negującą wartość NATURA    / racjonalności reakcją romantyzmu, co zaowo-

Ważnym tematem literatury epoki jest także cowało odrzuceniem rozumu i gloryfikacją natura. Dla klasycystów i twórców roko- j uczuć, zwłaszcza miłości, oraz poznania po-kowych stanowi ona wzór rzeczywistości I za rozumowego. Wolność jest tematem ! przedstawionej w świede literackim. Dla sen- I wspólnym dla całej epoki. Natura zaś, choć I tymentahstów jest towarzyszką losu współ- I istotna dla wszystkich twórców, przez każdy I czującą z człowiekiem w jego przeżyciach I z nurtów artystycznych tego czasu była poj-\ koniecznym tłem ludzkich doznań, tak jak I mowana nieco inaczej.

Oświecenie i preromantyzm

- polecenia na koniec działu

a Przedstaw podstawowe stanowiska filozoficzne oświecenia (racjonalizm, empiryzm,

I materializm) w znanych d tekstach oświeceniowych oraz w Podróży ludzi Księgi Olgi Tokarczuk.

|odwołując się do wybranych tekstów kultury z epoki oświecenia (malarstwo, literatura),

! wyjaśnij pojęcie patosu i przedstaw sposoby jego ukazywania, a W wybranych utworach Ignacego Krasickiego i Johanna Wolfganga Goethego wskaż przywiązanie do oświeceniowych wartości - wolności, postępu, rozumu, a Powołując się na wybrane utwory oświecenia, omów realizaqę hasła: „Śmiechem naprawiać obyczaje”.

| Odwołując się do znanych ci poetyk normatywnych oraz realizacji poetyckich, przedstaw raq'onalizm jako zasadę tworzenia literatury oświeceniowej.

■    Wyjaśnij pojęda „satyra” i „satyiyczność”, powołując się na wybrane utwory Ignacego Krasickiego.

i Na wybranych przykładach scharakteryzuj kreację kochanka w literaturze oświecenia i preromantyzmu,

1 Opisz i porównaj obraz natury w liryce Franciszka Karpińskiego i Cierpieniach młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego.

■    Na podstawie dwu poznanych hymnów (Ignacego Krasickiego i Józefa Wybickiego) scharakteryzuj oświeceniowy model polskiego patriotyzmu.

■    Porównaj stylistykę i tematykę utworów Franciszka Karpińskiego i Ignacego Krasickiego.

■    Przedstaw i opisz obraz miłości ukazany w Cierpieniach młodego Wertera Goethego.

■    Porównaj stosunek do wiedzy i rozumu w Encyklopedii francuskiej, Pijaństwie Krasickiego i Fauście Goethego.

■    Na przykładzie Powieści ludzi Księgi Olgi Tokarczuk i Fausta Goethego omów funkcjonowanie toposu Księgi w literaturze.

■    Porównaj sposób przedstawienia problematyki moralnej i egzystencjalnej w Fauście Goethego oraz w Mistrzu i Małgorzacie Bułhakowa.

■    Porównaj kreację postaci kobiecych w Fauście oraz Mistrzu i Małgorzacie.

m Na wybranych przykładach przedstaw, w jaki sposób poeci współcześni odwołują się do kultury oświecenia.

a Zaprezentuj literackie ujecie problemu zła w Fauście Goethego oraz Mistrzu i Małgorzacie Bułhakowa.

.