IMG45

22 Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczuć"

Cała egzystencja Fryderyka, podobnie zresztą jak cały świat powieściowy, jest zorganizowana wokół dwóch biegunów, których reprezentantami są z jednej strony, państwo Amoux, z drugiej zaś -państwo Dambreuse. Z jednej strony „sztuka i polityka”, z drugiej -„polityka i interesy”. Na przecięciu tych dwóch światów, przynajmniej na początku, to jest przed r. 1848, znajduje się, oprócz samego Fryderyka, tylko stary Oudry, zapraszany przez Amoux, lecz tylko jako sąsiad. Postaci-znaki, zwłaszcza Amoux oraz Dambreuse, funkcjonują jako symbole, obarczone oznaczaniem oraz reprezentowaniem określonych pozycji w przestrzeni społecznej. Nie są to „charaktery” w znaczeniu de La Bruyere’a, jak wierzył jeszcze Thi-baudet, lecz raczej symbole pozycji społecznej (działanie ecriture tworzy więc świat nasycony znaczącymi szczegółami i dzięki temu bardziej sensowny niż natura, jak świadczy o tym obfitość ważnych wskazówek, które dostarcza do analizy)¹. Dla przykładu, różne zebrania i przyjęcia są wszystkie obarczone znaczeniem oraz zróżnicowane przez trunki, które się podczas nich serwuje, od piwa Deslauriersa, poprzez „wyborne wina” Amoux-lipfraoli i tokaj - oraz szampan Rozanety aż po „słynne wina z Bordeaux” pana Dambreuse.

Można także skonstruować przestrzeń społeczną Szkoły uczuć opierając się, celem ustalenia poszczególnych pozycji, na wskazówkach, których Flaubert dostarcza w obfitości, jak również na różnych „siatkach”, które odgraniczają praktyki społeczne współżycia towarzyskiego, takie jak przyjęcia, wieczorki, przyjacielskie posiedzenia (zob. diagram na s. 20-21).

Na trzech obiadach wydanych przez państwa Amoux można spot-ać, oprócz filarów Sztuki stosowanej, Hussonneta, Pellerina, Regim-barta oraz, na pierwszym, panny Vatnaz, stałych bywalców - Ditt-mera i Burrieu, którzy obaj są malarzami, kompozytora Rosen-walda, karykaturzystę Sombaza, „mistyka” Lovariasa (obecnego na dwóch obiadach), wreszcie gości pojawiających się sporadycznie, takich jak portrecista Antenor Braive, poeta Theophile Lorris, rzeźbiarz Vourdat, malarz Pierre-Paul Meinsius (do tej grupy należy jeszcze dodać, obecnych na niektórych obiadach, adwokata pana Lefaucheux, dwóch krytyków sztuki zaprzyjaźnionych z Hus-sonnetem, fabrykanta papieru oraz starego Oudry).

Na biegunie przeciwnym, przyjęcia u państwa Dambreuse - dwa pierwsze oddzielone od pozostałych rewolucją 1848 r. — gromadzą, oprócz osób o określonym pochodzeniu, byłego ministra, proboszcza wielkiej parafii, dwóch wysokich urzędników, „właścicieli” oraz sławne osoby ze świata sztuki, polityki oraz nauki („Spotykał tam wielkiego M.A., słynnego B., głębokiego C., wymownego Z., ogromnego Y., starych tenorów lewego centrum, paladynów prawicy, margrabiów złotego środka, nieśmiertelnych statystów wciąż tej samej komedii”, SU 313), dyplomatę Paula de Gremonville, przemysłowca Fumichona, żonę prefekta panią de Larsillois, księżnę de Montreuil, pana de Nonencourt i, wreszcie, oprócz Fryderyka - Martinona, Cisy’ego, Roque’a i jego córkę. Po r. 1848 ujrzymy także u państwa Dambreuse panią i pana Amoux, Pellerina oraz Hussonneta, nawróconych, a nawet Deslauriersa, wprowadzonego przez Fryderyka, oddającego tu przysługę pani Dambreuse.

Na dwóch przyjęciach, wydanych przez Rozanetę - jedno odbywa się podczas trwania jej związku z Amoux, drugie pod koniec książki, gdy planuje poślubić Fryderyka - spotkać można aktorki, aktora Delmara, pannę Vatnaz, Fryderyka i niektórych jego przyjaciół, Pellerina, Hussonneta, Amoux, Cisy'ego, wreszcie hrabiego de Pala-zot oraz postaci bywające także u państwa Dambreuse, Paula de Grćmonville, Fumichona, pana de Nonencourt i pana de Larsillois, którego żona odwiedza często salon pani Dambreuse.

Wszyscy goście de Cisy’ego wywodzą się ze szlachty (na przykład pan de Comaing, bywający także u Rozanety), z wyjątkiem Fryderyka oraz dawnego nauczyciela de Cisy’ego.

Na wieczorach u Fryderyka są zawsze obecni Deslauriers, któremu towarzyszą Senecal, Dussardier, Pellerin, Hussonnet, de Cisy,

1

By pokazać, do jakiego stopnia Flaubert posuwa swe poszukiwanie istotnych detali, wystarczy zacytować analizę tarczy herbowej państwa Dambreuse, przedstawioną przez p. Yves’a Levy: „Lewe ramię poruszające się od lewego boku tarczy jest znakiem heraldycznym bardzo rzadkim, można w nim upatrywać wyro-dzonej formy prawego ramienia poruszającego się od lewego boku tarczy. Wybór tego znaku, jego zaciśnięta pięść, a z drugiej strony wybór kolorów (piaskowy na polu, złoto na ramieniu, srebro rękawicy) oraz znacząca dewiza („wszystkimi drogami”) przekonuje dobitnie, że intencją Flauberta było zaopatrzyć swą postać | wymowne godło: to nie jest tarcza szlachcica, to herb wyzyskiwacza”.