IMG$82 (4)

nie nie może obejść się bez wyłącznej 'kompetencji nauczyciela. Poza tym przeszkodę stanowi program nauczania, którego sprawna realizacja nie byłaby możliwa w warunkach wzmożonego współudziału uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Ogromną zaletą takiego współudziału, stosowanego z umiarem, jest szczególnie to, iż ułatwia on autentyczne uczestnictwo w lekcji każdemu uczniowi (nawet najbardziej nieprzystosowanemu społecznie) zgodnie z jego zainteresowaniami i możliwościami. Uczeń bowiem sam zgłasza akces swego udziału w organizowaniu lekcji; nie jest pTzez nikogo zmuszany ani też represjonowany w jakiejikolwiek postaci, jeśli nie ma izamiaru czynnie uczestniczyć w planowaniu, przygotowywaniu, prowadzeniu lub ocenianiu lekcji. Traktuje się poważnie jego pomysły i sugestie dotyczące usprawnienia czy zmiany codziennego toku lekcyjnego. W ten sposób lekcje stają się terenem zaspokajania indywidualnych potrzeb uczniów trudnych (i nie tylko trudnych), a tym samym bywają bardziej urozmaicone i w ich własnym odczuciu nabierają głębszego sensu. Ma to znaczenie w przewartościowaniu stosunku do lekcji, nauczycieli i całej szkoły, szczególnie u uczniów nieprzystosowanych społecznie.

. Umożliwianie uczniom trudnym współudziału w organizowaniu lekcji pozwala na szerszą — niż dotychczas — realizację propagowanej dziś idei partnerstwa i demokratyzmu w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Poprzez pełnienie roli równoprawnych członków społeczności szkolnej wraz z nauczycielem ponoszą oni odpowiedzialność za przygotowanie, przebieg i wyniki lekcji. Przysługuje im także prawo do współdecydowania w sprawie doboru tematu lekcji; wysuwania i formułowania problemów (pytań) oraz sposobów rozwiązywania przyjętych zadań. Słowem, uczniowie pełnią funkcje, które niedawno pozostawały jedynie w kompetencji nauczycieli. W ten sposób uczniowie, w tym zwłaszcza uczniowie trudni, stają się coraz wierniejszymi sojusznikami nauczyciela, który może Uczyć na ich pomoc, a nierzadko też korzystać z ich cennych inicjatyw i rad.

Ponadto współudział uczniów w organizowaniu lekcji stwarza korzystne Warunki dla prawdziwie twórczych działań. Żry-

wa bowiem kategorycznie z postępowaniem zrutynizowanym, charakterystycznym dla działań pozbawionych elementów nowości. Stanowi wymowne zaprzeczenie wykonywania czynności według ściśle określonego schematu lub utartej formuły. Warto pamiętać też, iż współudział taki może być niejednokrotnie źródłem refleksji pedagogicznej nauczyciela nad dotychczasową pracą wychowawczą z uczniami trudnymi oraz istotnym czynnikiem mobilizującym do zmiany postępowania. Umożliwia również lepsze poznanie uczniów społecznie nieprzystosowanych, a tym ostatnim daje szansę sprawdzenia swych sił i możliwości w sytuacji pozbawionej nadmiernych stresów, niepewności i lęku.’

t

Zarysowane zalety współudziału uczniów trudnych w organizowaniu lekcji zachowują swą moc tylko wtedy, gdy uczniowie rzeczywiście chcą uczestniczyć w roli współorganizatorów, czyli przejawiają pozytywną motywację do wzmożonego w niej udziału. Jeżeli takiej motywacji nie przejawiają, ich współudział zarówno w planowaniu i przygotowywaniu, jak i prowadzeniu i ocenianiu lekcji pozbawiony jest większego wpływu wychowawczego. Dlatego też na nauczycielu spoczywają szczególne zadania, aby zjednać uczniów dla idei współudziału w organizowaniu lekcji zwłaszcza w przypadku, gdy nie chcą oni ze sobą współdziałać. Na ogół jednak uczniowie chętnie uczestniczą w wykonywaniu wszelkich prac na rzecz całej klasy, w tym również usprawnienia i urozmaicenia zajęć lekcyjnych. Wykonują je, gdy tylko spostrzegą ich praktyczną użyteczność, gdy są one rzeczywiście na miarę możliwości uczniów i pozostają w zgodzie z ich zainteresowaniami. Uczeń nieprzystosowany społecznie może odczuwać niekiedy opory w związku z podejmowaniem tego rodzaju prac. Spowodowane jest to nierzadko brakiem szerszych zainteresowań i wiary we własne siły. Dlatego w przypadku uczniów sprawiających trudności wychowawcze warto zwrócić szczególną uwagę na zbieżność oferowanych zadań z ich zainteresowaniami i na realną możliwość wykonania tych zadań. Dzięki temu uczniowie łatwo przełamują opór i pogłębiają poczucie swej wartości tak niezbędnej dla normalnego funkcjonowania w życiu.

117