IMGs21

gowie. dokonując opisu osobowości, uwzględniają przede wszystkim to, jaka jest osobowość oraz opisują uwarunkowania procesu stawania się osoby i osobowości, pedagodzy zaś, w pracy nad rozwojem osobowości uwzględniają nie tylko uwarunkowania psychiczne i społeczne, ale także przesłanki wynikające z określonej koncepcji antropologicznej i etycznej, które głównie składają się na postulowany wzorzec ideału wychowawczego. Przesłanki psychologiczne, socjotechniczne, postulaty wynikające z teorii skutecznego działania oraz uogólnienia, wynikające z wychowawczej praktyki składają się na model i treść postępowania wychowawczego, a tym samym rewalidacyjnego.

Osobowość rozumiana jako względnie trwały, spójny, zintegrowany system nabytych i wrodzonych schematów reagowania; indywidualnych - fizycznych. psychicznych, duchowych, samoświadomościowych cech jednostki stanowiących o jej tożsamości; system charakteryzujący się częstokroć swoistym postrzeganiem, przetwarzaniem i wymianą informacji z otoczeniem, jest oczywiście rozpatrywana także w odniesieniu do osoby z uszkodzonym słuchem. Projektując kierunek jej rozwoju (najogólniej jest nim wychowanie do podkultury głuchych lub świata słyszących) można zakładać możliwie pełny jęj rozwój, jeżeli uwzględni się nie tylko to, jaką ta osobowość być powinna. ale także jej własne dążenia oraz związane z tym bio-psycho-spoteczne możliwości realizacji założonych celów.

Manifestowanie przez niesłyszącego „bycia-osobą”, rozwoju swej osobowości w znaczeniu rozwoju sfery intelektualnej, duchowej, uczuciowej i wo-hgonalnej realizowanych w życiu kulturalnym i społecznym zależy jednak w istocie od warunków bio-psycho-społecznych, w których przebiegał rozwój danej jednostki.

Na kształt przyszłych jakościowych zmian w rozwoju osobowości składają się rezultaty co najmniej czterech procesów, które pozostają ze sobą w ścisłym związku, są od siebie nawzajem zależne. Należą do nich procesy¹ :

•    naturalnego, spontanicznego wzrostu organizmu i związanego z nim naturalnego rozwoju psychiki;

•    oddziaływania na środowisko naturalne, środowisko społeczne i kulturowe, sferę biologiczną i psychiczną organizmu;

•    socjalizacji, czyli wychowania naturalnego;

fte. I. Szczepański, Możliwe strategie rozwoju edukacji narodowej, „Dydaktyka SdMjr Wyuzej” 1983, ar 4.

• wychowania w pełni świadomego i celowego oraz procesów samowychowania.

Naturalny, spontaniczny wzrost i dojrzewanie psychofizyczne w odniesie-niu do dziecka, które jest istotą nie tylko biologiczną, ale i społeczną, wyma-ga ścisłej więzi, a szczególnie więzi uczuciowej z innymi ludźmi, w tyra zwłaszcza z jego rodzicami. Dziecko z uszkodzonym słuchem, a szczególni* I z głęboką jego utratą powyżej 90 dB, już w okresie niemowlęcym doznaje stałej deprywacji emocjonalnej w stosunkach z najbliższymi, szczególni* z matką, z którą początkowo ma kontakt jedynie fizyczny i wzrokowy, natomiast emocjonalnie ważny dla rozwoju dziecka kontakt słuchowy jest znacznie ograniczony. Kiedy niemowlę matki nie widzi i nie umie jeszcze wyko* rzystywać zachowanych resztek słuchu z pomocą aparatów słuchowych, oznaczać to może dla niego, że matki nie ma, ponieważ więź matki z dzieckiem za pośrednictwem głosu nie istnieje. Sytuacja ta powoduje, że dziecko niesłyszące od najwcześniejszych miesięcy życia jest skazywane na siebie, jest zmuszone samodzielnie radzić sobie ze swymi potrzebami emocjonalnymi. Zapewne to tu należy doszukiwać się przyczyny kształtowania się postawy egocentrycznej, tak częstej u osób z tym upośledzeniem.

Przeciwdziałanie temu stanowi rzeczy jest możliwe w wielu przypadkach przez wykorzystywanie okresu sensytywnego w rozwoju analizatora słuchowego (aparaty słuchowe, wszczep ślimakowy), dla przywrócenia jego funkcji. Ponadto już w okresie niemowlęcym trzeba zwracać szczególną uwagę (analogicznie zresztą jak w odniesieniu do zdrowego dziecka), na kontakt emocjonalny, który w początkowym okresie jest przede wszystkim niewerbalny. Rozwój fizyczny i psychiczny dziecka zatem w pełni zależy od zaspokojenia jego podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych, które dokonuj* się za pośrednictwem środowiska społecznego. Istotna jest wytworzona przez daną społeczność kultura, decydująco wpływająca na rozwój psychofizyczny człowieka. Tak np. preferowanie w niektórych kulturach określonych sposobów odżywiania się, żywienia dzieci przyspiesza bądź opóźnia ich wój, a ogólnie przyjęty ideał estetyczny może wpływać nawet na zyczny jednostki, na przykład przez modyfikowanie w niektórych inlMH kształtu czaszki, krępowanie stóp kobietom w dawnych Chinach itp. ^H|| jest tu także kulturowo uwarunkowany stosunek do upośledzenia, który że wynikać z niewiedzy, uprzedzeń, sytuacji społeczno-ekonomicaąi wrażliwości etycznej i poczucia sprawiedliwości członków danej ści, hierarchii celów społecznych itd. Dziecko rozwijające się w społeczności przyswaja sobie drogą wychowania naturalnego