IMG95

LXXII 111. GENEZA „WICHROWYCH WZGÓRZ”

LXXII 111. GENEZA „WICHROWYCH WZGÓRZ”

runek ten spełnia zarówno śmierć Katarzyny, poprzedzona sza-

leńsiwem, jak i śmierć Heathcliffa — tajemnicza, niezrozumiała, która stanowi część jego szaleńczej miłości do Katarzyny, a — jak głosi wieść gminna — ich duchy po śmierci błądzą po wrzoso-wiskach. Choć w następnym pokoleniu zapowiada się happy end, końcowy akcent powieści stanowi obraz trzech grobów — Edgara, I

Katarzyny i Heathcliffa.

Wśród pisarzy indywidualnych krytycy wymieniają głównie

wpływ Scotta, Byrona i Szekspira. Wykazuje to przede wszystkim sumienne studium Fłorcncc Swinton Dry — choć zarazem i twierdzi ona, że rodzeństwo Bronte znało również Dickensa ! i Thackcraya na tyle, by móc wzorować się na ich twórczość¹. 1 W każdym razie jej stwierdzenia dotyczące tych trzech głównych nazwisk są w pełni poparte dowodami. Najsilniejszy wydaje się wpływ Waltera Scotta, którego powieści należały do ulubionej j lektury młodych Bronte. Do niego też najwyraźniej nawiązuje autorka Wichrowych Wzgórz. Pomijając motywy gotyckie (któtt E Scott uhistoryczml), występują i inne zbieżności, uderzające j najbardziej w zestawieniu z powieścią Scotta Czarny KafsA 1 (Black Dwarf, 1818)*. Można to zauważyć na pierwszy rzut oka | np. w brzmieniu nazwisk bohaterów. W Black Dwarf bohater I tytułowy, Czarny Karzeł, miody człowiek postawiony w sytua- E O ach podobnych i do Heathcliffa, i do młodego Harctons | Earoshawa, nazywa się „Earnscliff’. Wyprowadzenie stąd na- [ zwitk „Eąmshaw” i „HeaibclilT' jest oczywiste. Czarny Karzeł z kolorytu przypomina Heathcliffa (krucze włosy, czarne oczy), I obaj bohaterowie czują się skrzywdzeni przez los (Earnscliff jest 1 kaleką, Heathcłifl znajdą i prześladowanym wyrzutkiem), zdts- 1 dżetu (Karzeł przez przyjaciela, Heathcliff przez Katarzynę), f i obaj mszczą się na wrogach. Earnscliff, udręczony przez t

fałszywego przyjaciela, a de facto wroga imieniem Ellieslaw (z charakteru podobnego do Hindleya), przeprowadza zemstę w sposób wyrafinowany, podobny do zemsty Heathcliffa na Hindlcyu: nęci go bogactwem i poczuciem bezkarności aby go zdemoralizować, po czym straszy widmem nędzy. Ellieslaw gra również rolę podobną do Edgara Lintona z Wichrowych Wzgórz, bowiem żeni się z narzeczoną Earnscliffa, która później umiera, pozostawiając córeczkę — Izabelę, a z czasem Earnscliff odwiedza jej grób, jak Heathcliff odwiedza grób Katarzyny. Są to więc paralele dotyczące motywów fabularnych, charakterystyki i funkcji postaci w akcji, a także paralele w języku i stylu. Pominąwszy brzmienie imion, obejmują one także pewne zwroty językowe i styl. W Wichyowych Wzgórzach podły i tchórzliwy Linton Heathcliff (syn Heathcliffa) nazywany jest „płazem” (rozdz. XXVII); jego odpowiednik w postaci Sir Frederyka Langleya w powieści Scotta porównywany jest do ropuchy (rozdz. V). Służący Earnshawpw w Wichrowych Wzgórzach, JńzfiŁJesi jakby antypatycznym wydaniem pjęokrzesanego, lecz wiernego sługi z Black Dwarf, Hobbie Elliota, który jest pobożny i wścibski, podżega swego pana do zemsty na wrogu — i mówi dialektem, podobnie jak Józef.

Również wprowadzenie wewnętrznej narracji w Wichrowych Wzgórzach jest podobne do chwytów narracyjnych Scotta, choć bardziej subtelnie zintegrowane z całością. Widać to nie tylko w porównaniu z Black Dwarf, gdzie narrator bardzo przypomina pana Lockwooda (wychwalającego np. uroki odludnych zakątków, ukochanych przez mizantropów). Scott często posługuje się narracją wewnętrzną, kreując na narratorów ludzi prostych, stojących częściowo na uboczu od perypetii fabularnych, lecz dość blisko wydarzeń. Za jawne nawiązanie do jego twórczości należy uznać postać Nellie Dean w Wichrowych Wzgórzach⁶: w Więzieniu w Edynburgu {The Heart of Midlothian, 1818) Scotta

1

F. S. Dry, Tht Sources oj „l^wśinią Hetghts'\ Philadelphił i 1977, Iwroducńon, s. VI—VII.

* /ludem, s, i—10, B—26.