Obraz0

164 XIX. Terytorialna organizacja (ustrój) państwa

wej. Federalizm niemiecki, na przykład, nie ma tego charukUM Jeśli spojrzeć na obszar Niemiec z punktu widzenia historiif^H dać, że był on niebywale rozczłonkowany politycznie. Był to szar niezwykle zróżnicowany pod względem ustrojowym, religjfl nym, ekonomicznym, społeczno-kulturowym. Państwa niemioukll nieraz występowały przeciwko sobie w najróżniejszych konfigtfi racjach polityczno-militarnych. Z drugiej zaś strony, twor/yly rozmaitego rodzaju związki (Związek Reński, Związek NiemioB ki). Rozdrobnienie Niemiec, jak już wcześniej wspomnieliśmy, zakończyło się dopiero w latach 1867-1871, kiedy król Prus Wil« hełm I, przy pomocy kanclerza Otto von Bismarcka, doprowadzi do zjednoczenia kraju. Zjednoczone Niemcy były państwem fedoJ ralnym, choć monarchicznym. Składały się - tworząc Rzeszę 1 z kilkudziesięciu jednostek państwowych o różnym charakterze ustrojowym. Kiedy w 1918 roku upadło cesarstwo, wraz z nim zakończyła się na terenie Niemiec epoka monarchii. Republika Niemiecka (Weimarska) pozostała nadal federacją. Tak też, z pominięciem okresu hitlerowskiego oraz czasu, w którym na części terytorium Niemiec istniała Niemiecka Republika Demokratyczna! sytuacja wygląda do dziś. Tak zwana III Rzesza i NRD nie były państwami federalnymi, co korespondowało z panującymi w nich reżimami politycznymi.

Każdy ze współczesnych krajów związkowych (landów) Republiki Federalnej Niemiec jest oddzielnym państwem, co niekiedy oddają ich oficjalne nazwy na przykład Wolne Państwo Bawarskie. Landy mają własne konstytucje, władze ustawodawcze, wykonawcze, sądownicze, symbole państwowości. Nie mają natomiast pewnych atrybutów suwerenności, ponieważ zgodziły się przekazać niektóre swoje kompetencje władcze federacji.

226. Zakres samodzielności członów (podmiotów) federacji bywa w różnych państwach rozmaity, nie może on jednak przekroczyć pewnej dolnej granicy, ponieważ w przeciwnym razie pod pozorem federacji funkcjonować będą twory państwowe o scentralizowanym w istocie charakterze. Federacją w znacznej mierze pozorną był Związek Radziecki. Jednym z potężniejszych czynników centralizacji była w tym państwie rządząca partia komunistyczna.

■§37, Państwem o wielkich tradycjach federalizmu są Stany f jMiiiuczone Ameryki Północnej. Stany Zjednoczone powstały Hjputck połączenia sił trzynastu kolonii brytyjskich wschodniego w walce z metropolią. Przez długi czas po zdobyciu ^■Odległości toczyły się spory o stopień centralizacji wspólnego K|ńftlwn. Konstytucja USA z 1787 roku przewiduje zachowanie ^■fnowagi między uprawnieniami władz stanowych i federalnych. Miwfe w pierwszym okresie istnienia USA pozycja stanów była tlu Ulgo stopnia silna, że niektóre z nich, tworząc Konfederację ■łudnia, mogły w czasie wojny secesyjnej lat 1861-1865 racjo-Huluic spodziewać się oderwania od Unii i utworzenia samodzielno go państwa. W systemie amerykańskim stany spełniają bardzo im ważną rolę. Każdy z nich ma swoją konstytucję i swoje ustawodawstwo. Każdy ze stanów ma swoje władze stanowe legislaturę, w zdecydowanej większości przypadków dwuizbową, swojego IBcfa państwa, zwanego gubernatorem, swoją administrację cenił alną (sekretarze funkcjonujący przy boku gubernatora), policję, iwój system sądownictwa, odrębne od innych stanów symbole (Haga, herb, totemy stanu — zwierzę i roślinę — stolicę, dewizę). Poczucie lokalizmu i patriotyzmu stanowego jest w USA powszechne i bardzo silne. Poniżej poziomu stanowego rozwinięty jest tu szeroki system samorządu lokalnego. W różnych stanach zbudowany on jest rozmaicie.

Na szczeblu ogólnopaństwowym funkcjonują władze federalne: Kongres, prezydent i związana z nim administracja federalna, Sąd Najwyższy. Do władz federalnych Stanów Zjednoczonych, jak to bywa w większości podobnych przypadków, należy prowadzenie polityki zagranicznej i obronnej, polityka monetarna, polityka bezpieczeństwa oraz podejmowanie niektórych przedsięwzięć gospodarczo-społecznych, które przekraczają wymiar stanowy.

228. Wydaje się, że na wybór federalnej organizacji państwowej ma pewien wpływ wielkość państwa. Poza bowiem Chińską Republiką Ludową i Japonią bardzo znaczna część wielkich obszarowo i ludnościowo państw świata jest federacjami. Do tej grupy należą: USA, Kanada, Meksyk, Brazylia, Argentyna, Rosja, Australia, Indie, Pakistan. Można przypuszczać, że trudno-