Obraz�7

240 Podstawy dydaktyki ogólnej

Wskazane jest, aby zajęcia w grupach wyrównawczych odbywały się po lekcjach na terenie szkoły. Ich celem jest zlikwidowanie ujawnionych u poszczególnych uczniów opóźnień w nauce. W grupach tych uczniowie powinni pracować samodzielnie pod kierunkiem nauczyciela. Dobór ćwiczeń dla każdego ucznia musi być przy tym tak pomyślany, aby mógł on wyrównać braki i w konsekwencji aktywnie uczestniczyć w pracy klasy. Zarówno plan zajęć w grupach, jak i jej wyniki należy omawiać w czasie zebrań rad klasowych. Znajomość błędów popełnianych przez uczniów, ujawnianych dzięki stosunkowo częstej kontroli ich postępów w nauce, stanowi dodatkowy czynnik, umożliwiający nauczycielom indywidualizowanie nauczania w grupach wyrównawczych.

Skład grup wyrównawczych nie powinien być stały. Dobrze więc jest, gdy uczniowie biorą w nich udział dopóty, dopóki nie uzupełnią stwierdzonych przez nauczyciela braków. Niektórzy uczniowie pracują równocześnie w dwóch, a nawet w trzech grupach wyrównawczych, np. z języka polskiego, matematyki i fizyki. Z tego względu rozkład i organizacja zajęć poszczególnych grup muszą być przedmiotem szczególnej troski ze strony kierownictwa szkoły. Najlepiej jest, gdy zajęcia w grupach wyrównawczych stanowią stałą pozycję w tygodniowym rozkładzie zajęć szkoły.

Bardzo przydatne w pracy nad usuwaniem luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów okazują się teksty programowane. Ponieważ dotyczą one tematów, w zakresie których uczniowie wykazują określone braki, pozwalają im one pracować samodzielnie w stosownym dla każdego tempie, a równocześnie zmuszają ich do systematycznej samokontroli i samooceny uzyskiwanych rezultatów. Przeprowadzone badania empiryczne wykazały, że właśnie ta forma likwidowania opóźnień w nauce stanowi skuteczne uzupełnienie zajęć prowadzonych w grupach wyrównawczych (Kupisiewicz, 1972, s. 324 i nast.).

Typowym przykładem racjonalnie zastosowanej terapii pedagogicznej są opisane niżej zajęcia w grupie wyrównawczej z matematyki.

Na podstawie obserwacji oraz dzięki badaniom wyników nauczaniu, przeprowadzonym na zakończenie tematu „Działania na ułamkach zwykłych", nauczycielka stwierdziła, że 6 uczniów prowadzonej przez nią klasy wykazuje znaczne braki w opanowaniu materiału programowego objętego wspomnianym tematem. Próby podjęte w celu usunięcia tych braków przez samych uczniów nic doprowadziły do spodziewanych rezultatów. W tej sytuacji skierowano całą szóstkę na zajęcia w grupie wyrównawczej z matematyki, ustalając uprzednio charakterystyczny dla każdego z nich rodzaj braków.

Okazało się, że uczeń Z.B. nie umiał porównywać ułamków o różnych mianownikach, nie rozumiał funkcji kreski ułamkowej, miał duże trudności

z dodawaniem i odejmowaniem ułamków o mianownikach nie będących liczbami pierwszymi oraz nie opanował techniki sprowadzania ułamków do najprostszej postaci. Przyczyną trudności w ostatnim z wymienionych zakresów była nieumiejętność wyszukiwania największego wspólnego mianownika.

Uczeń B.D wykazywał podobne braki, a oprócz tego miał jeszcze kłopoty z dzieleniem ułamków zwykłych.

A.M., trzeci z kolei uczeń, którego skierowano na zajęcia w grupie wyrównawczej z matematyki, nie opanował tylko czynności mnożenia ułamków zwykłych przez liczby mieszane. W jego przypadku przyczyną błędów była nieumiejętność dokonywania zamiany liczb mieszanych na ułamki niewłaściwe. Ponadto uczeń ten mylił się często w tabliczce dzielenia.

Pozostali trzej uczniowie, to znaczy K.N., D.S. i L.Z.. wykazywali braki w zakresie wyszukiwania najmniejszej wspólnej wielokrotnej i największego wspólnego dzielnika. Te właśnie braki utrudniały im sprawne dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach oraz porównywanie ułamków.

Analiza braków ujawnionych przez nauczycielkę w wiadomościach i umiejętnościach matematycznych omawianej grupy uczniów wykazała, że są one dwojakiego rodzaju: po pierwsze — wspólne dla większości uczniów w grupie (wyszukiwanie najmniejszej wspólnej wielokrotnej i największego wspólnego dzielnika, dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach, zwłaszcza o mianownikach nie będących liczbami pierwszymi, oraz porównywanie ułamków o różnych licznikach i mianownikach), i po drugie — charakterystyczne tylko dla poszczególnych uczniów (funkcja kreski ułamkowej w ułamku, upraszczanie ułamków, dzielenie ułamków zwykłych, mnożenie ułamków zwykłych przez liczby mieszane, niedostateczne opanowanie tabliczki dzielenia).

Stosownie do wykrytych braków należało więc tak przygotować tematykę zajęć w grupie wyrównawczej, aby najpierw usunąć zaległości typowe dla wszystkich uczniów, a dopiero później przejść do likwidowania błędów indywidualnych. Tak też postąpiła nauczycielka. W czasie pierwszych dwóch spotkań powtórzyła z uczniami cechy podzielności liczb, przerobiła na tablicy po kilkanaście przykładów na wyszukiwanie najmniejszej wspólnej wielokrotne* i największego wspólnego dzielnika oraz wykonała szereg ćwiczeń na dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach. Natomiast na następne dwie godziny zajęć w grupie wyrównawczej przygotowała zestawy ćwiczeń uwzględniające te rodzaje błędów, które popełniali poszczególni uczniowie. Pierwsze dwie godziny pracowano więc zbiorowo (uczniowie kolejno rozwiązywali przy tablicy zadania wspólne dla wszystkich), w czasie zaś ostatnich dwóch spotkań każdy uczeń pracował indywidualnie pod kierunkiem nauczycielki.

Pod koniec zajęć w grupie wyrównawczej raz jeszcze przeprowadzono sprawdzian wiadomości. Okazało się, że tylko uczeń A M nic zdołał uzupełnić braków w wiadomościach. Z tego względu musiał on nadal uczęszczać na „douczanie”. Pozostałych natomiast zwolniono z tego obowiązku.