Obraz (1567)

262 Istota, cel I zakres analizy lum/low

(kosztów pracy). Podjęcie działalności w zakresie usług niematerialnych zamiast produkcji przetwórczej wywoła wzrost kosztów wynagrodzeń i kosztów świadczeń na rzecz pracowników oraz zmniejszenie kosztów materiałowych.

Rachunek kosztów i strat w wersji porównawczej zawiera siedem pozycji kosztów rodzajowych: amortyzację, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia oraz pozostałe koszty rodzajowe, a tym samym koszty te powinny być uwzględniane w ocenie porównawczej i przyczynowej.

W praktyce minimalny zestaw kosztów według rodzaju bywa rozszerzany i obejmuje oddzielnie koszty materiałów i koszty energii, a także: ubezpieczenia społeczne, narzuty na wynagrodzenia, podróże służbowe, koszty reprezentacji i reklamy, usługi bankowe.

Analiza kosztów w układzie rodzajowym polega na:

•    porównaniu pozycji kosztowych w czasie i w stosunku do danych postulowanych (obliczanie odchyleń);

•    ocenie struktury kosztów i zmian w tym zakresie;

•    porównaniu dynamiki kosztów z dynamiką produkcji podstawowej (operacyjnej), obliczeniu poziomu kosztów i jego ocenie;

•    rozpoznaniu czynników powodujących zmiany w kosztach.

Przykład 8.2

Koszty działalności operacyjnej przedsiębiorstwa X w układzie rodzajowym w latach 2000-2001 oraz przychody ze sprzedaży produktów i zmiana stanu produktów przedstawiają się jak w tablicy 8.1.

Tablica 8.1

Koszty w układzie rodzajowym przedsiębiorstwa X, przychody ze sprzedaży produktów i zmiana stanu produktów w latach 2000-2001 (w zł)

Koszty w układzie rodzajowym	Rok sprawozdawczy
	2000	2001
		plan	wykonanie
1. Amortyzacja	24090	20500	141 900
2. Materiały ogółem	1 910775	2 150000	1861 955
3. Energia	56 392	60 (XX)	152787
4. Usługi obce	57488	60800	51450
5. Podatki i opłaty	13 140	13 000	9 878
6. Wynagrodzenia	980633	1050000	627 500
7. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia	506 057	542 600	320230
8. Pozostałe koszty	12004	12 000	11 188
Koszty rodzajowe ogółem	3 560579	3 908 900	3 176 888
Przychody ze sprzedaży	3799913	4759 100	3 698 940
Zmiana stanu produktów'	-10500	—	+ 54 320

Zmiana kosztów w układzie rodzajowym w latach 2000-2001 przedstawia sic następująco:

Koszty w układzie	Odchylenie		Wskaźniki struktury		Wskaźniki	dynamiki
rodzajowym	2001 - plan	2001-2000	2000	2001	2001/plan	2001/2000
Amortyzacja	+ 121400	+ 117810	0.68	4,47	692.19	589,04
Materiały	-288045	-48 820	53,66	58,61	86,60	97.45
Imergia	+ 92 787	+ 96 395	1,58	4,81	254,64	270,94
Usługi obce	-9350	-6038	1,61	1,62	r4 -f oc	89,50
1’odatki i opłaty	-3 122	-3 262	0,37	0,31	75,98	75,18
Wynagrodzenia Świadczenia na rzecz pra-	-422 500	-353 133	27,54	19,75	59,76	63,99
cowników	-222370	- 185 827	14,22	10.08	59,02	69,29
Pozostałe koszty	-812	-816	0,34	0,35	93,23	93, 'i'

W 2001 r. nastąpił znaczny spadek kosztów działalności operacyjnej względem roku 2000, mimo że część kosztów w tym okresie znacznie wzrosła. Najszybsze tempo wzrostu wykazały koszty amortyzacji, które zwiększyły się aż 6,5-krotnie (z kwoty 24090 zł do kwoty 141900 zł) oraz koszty energii, które wzrosły

0    170,94%. Wpłynęło to na zmianę struktury kosztów: udział kosztów amortyzacji w kosztach rodzajowych wzrósł o 3,79 punktu procentowego (z 0,68% do 4,47%), natomiast udział kosztów energii wzrósł o 3,23 punktu procentowego (z 1,58% do 4,81%). Należy także zwrócić uwagę na wzrost udziału kosztów materiałów podstawowych i surowców. Podobne zmiany można zauważyć, dokonując porównań 2001 r. z planem.

Zmniejszenie kosztów rodzajowych w 2001 r. w porównaniu z rokiem 2000

1    w porównaniu z planem zostało spowodowane dużym spadkiem wynagrodzeń. W badanym okresie koszty wynagrodzeń zmniejszyły się prawie o 30%. Ich udział w kosztach rodzajowych zmalał z 27,54% do 19,75%. Znacznemu zmniejszeniu uległy także koszty świadczeń na rzecz pracowników: ich spadek wynosi 41,26% w stosunku do planu i 36,41% w stosunku do roku poprzedniego.

Obliczenie wskaźnika udziału kosztów rodzajowych w przychodzie ze sprzedaży:

I Koszty rodzajowe - Zmiana stanu produktów ^ ^

Przychody ze sprzedaży - Zmiana stanu produktów

Rok 2000

x 100 = 93,72%.

3 560 579-(-10 500) 3 799 913 -(-10500)

Rok 2001

x 100 = 85,67%.

3 176 888-(+54 320)

3 698 940-(+54 320)