P1170386 (2)

35

Początki i zTóźnicowanie kultury łużyckiej

Marek

t G«dl_

Ryt 4. Wyposażenie grobów u szpilami brązowymi o dużych główkach w postaci tarczki spiralnej, typu wschodniopomorskiego. 1 4: Kolczyglówki, gm. Kołczygłowy, woj Słupsk:

5 -8: Dretyń, gm. Miastko, woj. Słupsk (wg K. Kerstena)

tom niż grupa ostrowicka. Występowanie, zwłaszcza na Pomorzu Środkowym. zespołów o inwentarzach mieszanych, zawierających elementy charakterystyczne dla obu grup, przemawia za tym, że były one sobie współczesne i pozostawały w bliskich kontaktach.

W grupie oslrowickiej mamy do czynienia z pochówkami szkieletowymi (Ostrowice) i ciałopalny mi (Wartin kurhany 24,30, Wysiedlę). Wydaje się, że grobów szkieletowych było więcejv bowiem za takie uznać można, dalsze obiekty (m.in. Storkowo, Szczecin), odnośnie do których brak jest informacji o obecności przepalonych kości w grobie lub w kurhanie. W grobach ciałopalnych przepalone kości rozrzucone były w jamie grobowej, a nie składane do naczynia glinianego, nawet wówczas, gdy naczynia występowały w wyposażeniu grobowym (m.in. Ostrowice grób

5, Wartin kurhan 39). Jedynie w grobie 4 z Ostrowic kości przepalone miały być rozrzucone w obrębie grobu i także znajdować się w jednym z naczyń glinianych. Wśród grobów z Pomorza Wschodniego znajdowały się na pewno pochówki szkieletowe (Motarzyno), jak i ciałopalne (Siodłonie, kurhan 10) ze spalonymi kośćmi rozrzuconymi w obrębie jamy grobowej obstawionej kamieniami. Groby zarówno na Pomorzu Zachodnim, jak i Wschodnim na ogół przykryte były kurhanami zawierającymi konstrukcje kamienne. Także do obudowy jamy grobowej często używano kamieni. Niektóre groby (np. Ostrowice) uważa się za pochówki płaskie. Można się jednak liczyć z tym, że i one były niegdyś nakryte kurhanami, które z czasem uległy zupełnej niwelacji.

Pomimo tego, że w wyposażeniu niektórych grobów datowanych na 111 okres epoki brązu na Pomorzu występują szpile brązowe o główkach kolbowatych poprzecznie żłobkowanych (K. Kersten 1958, tabl. 49, 510; 65, 637, g; 82, 752, a, b; 93, 823, c) czy też późne szpile uchate (E. Śturms 1936, tabl. 18, b, c; K. Kersten 1958, tabl. 96,853, b; 97,863, b; 99,881, c, d; 100, 893, g; 102, 913, c), nie można na tej podstawie mówić o obecności kultury łużyckiej w m okresie epoki brązu na terenie Pomorza. Podkreślane przez J. Kostrzewskiego (1958, s. 23, ryc. 7; 1966, s. 46 47, ryc. 20 m) występowanie na Pomorzu łużyckiej ceramiki guzowej dotyczy wyjątkowych znalezisk. Zarówno zachodniopomorska grupa ostrowicka, jak i groby z Pomorza*Wschodniego datowane na III okres epoki brązu, mają jeszcze wyraźnie charakter „mogiłowy". Świadczy

0    tym obrządek pogrzebowy, formy grobów i ich konstrukcje, jak też typ

1    zestaw wyposażenia. Możemy zupełnie śmiało mówić, że na terenie Pomorza w ciągu II okresu epoki brązu wytworzyła się lokalna grupa (lub raczej dwie lokalne grupy) kultury mogiłowej, która następnie rozwijała się przez III okres epoki brązu, utrzymując kontakty początkowo z późną kulturą przedłużycką, a potem z wczesną kulturą łużycką, z kulturą nordyjską, z lokalnymi grupami z obszaru północnej Brandenburgii (m.in. grupa Weitgendorf) i Meklemburgii, jak też ze strefą położoną na wschód od dolnej Wisły. O związkach Pomorza Wschodniego z terenami wschodniobałtyckimi świadczą szpile brązowe o dużych główkach spiralnie zwiniętych typu pomorskiego, występujące nad dolnym Niemnem (E. Śturms 1936, tabl. 10, f; 15, a) obok późnych szpil uchatych i szpil z kolbowatą główką poprzecznie żłobkowaną, które nad dolny Niemen lub do Sambii(E. Śturms 1936, tabl. 14, i; 15,b,d, e,k,m; 17, a, b, f, g, h, i) dotarły albo z obrębu wczesnej kultury łużyckiej, albo co bardziej prawdopodobne ~ z Pomorza Wschodniego.

Nie rysuje się jeszcze jasno stosunek kultury typu mogiłowego z Pomorza Zachodniego i Wschodniego do poprzedzających ją grup _; datowanych na wczesny okres epoki brązu, a zwłaszcza na schyłek tego