WA30879 I862 PRZEGLAD ARCHEOLOGJI5 I djvu

102

Atenę z triąuetrum na tarczy, jedna ma przy sobie panterę, a druga łanię (Patrz Fig. 286), u trzeciej Ateny widzimy szaty upiększone swastikalnyrn krzyżem, u czwartej zaś widzimy krzyżyk na szyi zupełnie taki sam, jaki dziś noszą nasze kobiety (Fig. 318, 314) (Gerhard, p. CLXXI. Lenorm. I. pl. LXXVI). Przy tym monumencie niech mi wolno jeszcze raz podnieść sprawę wszelkich przedmiotów noszonych na szyi od starożytności aż po dzisiejszy dzień. U wszystkich ludów pierwotnych widzimy, iż nawet zwykłe paciorki mają swe symboliczne znaczenie. Oznaką godności lub dojścia pewnego wieku był zawsze naszyjnik tej lub innej formy a to, co było widocznem na piersiach, to było główną częścią tego naszyjnika i równej często doniosłości z tem, co się nosiło na czole lub głowie. Jeżeli więc Atena i geniusz modlitwy noszą krzyż na piersiach (Fig. 315) (Lenorm. op. cit. pl. XCIII), jeżeli wi-< dzimy Dianę z takimże krzyżem na głowie (Fig. 316) (pl. 11 Mourant Brock. La croix); to znaków tych żadną miarą za ornament brać nie możemy, a tylk^ i jedynie za symbol ich duchowej godności, za symbol ich charakteru bóstwa.

§. 153. Zwróćmy na to uwagę, że ze względu estetycznego t. j. ze względu na myśl ornamentysty, krzyżyk t. j. izolowane zupełnie przecięcie się dwóch krótkich linij żadną miarą ornamentem nazwać się nie może i nie było nim nigdy. Wszelki artysta, tworząc ornament, robi jakiś układ linij w zastosowaniu do danej przestrzeni. Tu tego pojęcia być nie może, bo równoramienny krzyżyk nie nadaje się do zmian, jest sam w sobie zamknięty bez względu na wszelkie otoczenie. Szereg takich krzyżyków na danej linii jest już ornamentem, bo ma początek i jakąś dążność, ale jedyny krzyżyk nigdy ornamentem *.yć nie może. Zważmy, że te wazy, o których mówimy, są z epoki, gdy ornament w Grecyi był już bardzo i pięknie rozwinięty, więc byłoby rzeczą nielogiczną myśleć, by artysta rzeczą tak nieestetyczną, jak krzyżyk orna-mentoivał szyję swojej patronki.

§. 154. Względnie owej Diany z krzyżem na głowie, zróbmy następną uwagę. Tu /idzimy jak najjawniej znaczę-