WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS7 I djvu

174

lony pomiędzy różne miejsca; północ dostarcza zboża na handel, oazy—daktyli, południowe dzielnice tery-torjum stepowego —gumy arabskiej i niewolników. Karawany przerzynają, pustynię w różnych kierunkach, a mieszkańcy oaz, zachęceni przez nie do przemysłu, odznaczają się przedsiębiorczością. Wraz z handlem i przemysłem rozwinęło się w oazach życie umysłowe. Stosunki te stworzyły właśnie kulturę arabską.

§ 40. Ludy nadrzeczne.

Zgoła inny obraz przedstawiają ludy nadrzeczne, których dobrobyt, jako rolników, w całości zależy od dobroczynnych wylewów rzeki, oraz zbudowania kanałów irygacyjnych, równomiernie rozmieszczających wodę i odprowadzających ją do zbiorników. Kultura Indjan, osiadłych w pueblach, dostarczyła już przykładów tego oddziaływania, jakie całokształt odpowiednich warunków wywiera na człowieka: utrącą on wojowniczość i wogóle awanturniczość dziejową, staje się skrzętnym i pracowitym, a nadewszyst-ko przesądnym. Cywilizacje egipska, babilońska, chińska, częściowo hinduska przedstawiają nam dalsze ogniwa tego samego pasma rozwojowego, na którego początku spotykamy tylko co wymieniony szczep Indjan. We wszystkich tych okolicach przyroda daje nieraz człowiekowi w obfitości płody swoje, ale w zamian wymaga nieustającej skrzętności, a nadto cierpliwości, niezrażonej kaprysami natury.

„Wszystkie wielkie rzeki — pisze L. Mieczników—przedstawiają pewną, godną uwagi osobliwość, wyjaśniającą tajemnicę ich znakomitych losów: