0207

Systemy partyjne współczesnego świata

Układ rywalizacji wielopolarnej znacznie rzadziej pojawia się w krajach tego regionu. Występuje on m.in. w Estonii, na Łotwie i w Słowenii. Z wyjątkiem Słowenii, w pozostałych krajach układ partyjny przybiera jednak bardzo asymetryczny charakter, co skłania wielu obserwatorów do wyrażania opinii o istnieniu w gruncie rzeczy unipolarnego mechanizmu rywalizacji. Nie jest to jednak opinia, z którą można się zgodzić bez zastrzeżeń. W Estonii i na Łotwie wyraźnie dominują ugrupowania centrowe oraz prawicowe (konserwatywne). W tym pierwszym kraju nie istniała do 1996 r. większa partia lewicowa. Wówczas to powstała Partia Umiarkowanych (M), której jednym ze współzałożycieli była Estońska Partia Socjaldemokratyczna (ESP). Jednak M wyraźnie ewoluuje w kierunku centrum systemu partyjnego co nie sprzyja złagodzeniu istniejącej asymetrii. Tworzone w Estonii koalicje gabinetowe mają wyraźny charakter centroprawicowy. Po wyborach z 1992 r. osią koalicji była konserwatywna Narodowa Koalicja na rzecz Ojczyzny (RKI), zaś w 1995 r. - również konserwatywne ugrupowanie Koalicja i Unia Ludowa (KMU). Sytuacja powtórzyła się po wyborach w 1999 r. Znów partie centroprawicowe odniosły sukces, tworząc koalicję opartą na współpracy m.in. z Estońską Partią Reform (ER), Partią Umiarkowanych i Związkiem „Ojczyzna”. Na Łotwie ukształtował się bardzo podobny model tworzenia gabinetów koalicyjnych.

W Słowenii system partyjny jest sfragmentaryzowany, a do parlamentu wchodzi od 8 do 9 partii politycznych. W wyborach żadnej z partii nie udało się zdobyć znaczącego odsetka mandatów i w konsekwencji występuje zjawisko rozproszenia siły politycznej ugrupowań. Status pierwszej siły parlamentarnej posiada Liberalna Demokracja Słowenii (LDS), stworzona w 1994 r. w wyniku połączenia się kilku partii politycznych, bądź Partia Liberalno-Demokratyczna (LdS), ugrupowanie, od którego wyszła inicjatywa powołania do życia LDS. LDS jest ugrupowaniem centrolewicowym o wyraźnie liberalnej tożsamości. Program partii bardzo przypomina oferty wyborcze prezentowane np. przez Unię Wolności w Polsce czy Przymierze Wolnych Demokratów na Węgrzech. Po wyborach w 1992 r. wartość indeksu efektywnej liczby partii wynosiła 6,6, zaś po kolejnych w 1996 r. spadła do poziomu 5,5. Oczywistą konsekwencją rozproszenia systemu partyjnego staje się konieczność tworzenia gabinetów koalicyjnych. Po wyborach z 1992 r. został sformowany 4-partyjny gabinet koalicyjny o charakterze centrolewicowym. Obok LdS i Słoweńskich Chrześcijańskich Demokratów (SKD) pojawiły się w nim dwa ugrupowania lewicowe: neokomuni-styczna Zjednoczona Lista Socjaldemokratów (ZLSD) (wówczas jeszcze koalicja wyborcza) oraz Socjaldemokratyczna Partia Słowenii (SDSS), wywodząca się z tradycji antykomunistycznego ruchu „Demos". Po wyborach z 1996 r. powstaje gabinet

203