10173 P1520620

nym (sezonowym) wahaniom. W niektórych przypadkach zmiany zawartości hormonów we krwi mąją złożoną genezę i mogą indukować określone stany lub procesy filologiczne, takie jak np. ruja, owulacja lub poród (patrz rozdział „Rozród”).

Białka stanowią największą część (60—85g/l) wśród stałych składników osocza. Na podstawie różnic w budowie i właściwościach fizykochemicznych wyodrębnia się 3 podstawowe ich frakcje: albuminy, globuliny i fibrynogen

Fibrynogen 5%

Rys. 3.10. Proporcje pomiędzy poszczególnymi frakcjami białek osocza

(rys. 3.10). Albuminy stanowią ok. 55% białek osocza, mają one masę cząsteczkową w granicach 60-70 tys. i stosunkowo krótki okres półtrwania (kilka dni). Są one wytwarzane w wątrobie. Ze względu na dużą zawartość w osoczu decydują one

0    jego ciśnieniu onkotycznym, które warunkuje utrzymanie stosunkowo dużej

1    stałej zawartości wody we krwi. Albuminy biorą także udział w transporcie barwników żółciowych i C0₂, który łączy się z nimi przez wiązania karbaminowe. Globuliny osocza dzieli się na następujące klasy: a, P i y. Globuliny a i /? spełniają rolę transporterów wielu składników osocza, w tym m.in. żelaza (transferryna), miedzi (ceruloplazmina), niektórych mikroelementów i witamin, lipidów (apopro-

teiny), a także hormonów (np. steroidowych i tarczycy). Izoaglutyniny, czyli przeciwciała wiążące antygeny grupowe krwinek czerwonych oraz liczne enzymy, m.in. biorące udział w procesie tworzenia i rozpuszczania skrzepu, należą do jff-globulin. W osoczu najwięcej jest globulin z klasy y, do której zalicza się immunoglobuliny, czyli przeciwciała biorące udział w reakcjach obronnych organizmu. Zostaną one opisane w części dotyczącej odporności. Trzecią frakcją białek osocza, stanowiącą 4—5% ogólnej ich ilości, jest fibrynogen. Jest on wytwarzany w wątrobie i bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.

Do białkowych składników osocza należą również liczne hormony o budowie białkowej lub peptydowej (m.in. podwzgórzowe liberyny, hormony przysadki, przytarczyc i trzustki). Występują one w bardzo małej ilości w osoczu (ng lub pg/ml; Ing = 10^-9 g, lpg | 10^-12 g), ale pełnią ważne funkcje regulacyjne w organizmie, które zostały opisane w rozdziale 1.

Składniki lipidowe stanowią w osoczu 0,5-1% i ze względu na właściwości hydrofobowe występują w formie kompleksów lipoproteinowych, wśród których wyróżnia się chylomikrony oraz lipoproteiny o bardzo niskiej (VLDL), niskiej (LDL) i wysokiej gęstości (HDL). Kompleksy te różnią się między sobą wielkością, składem i gęstością (tab. 3.5). Zawartość cholesterolu w osoczu zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ — z jednej strony wchodzi on w skład

89