19873 tomI (72)

74 Podstawy fizjoterapii

Współruchy (synkinezje, synergie) są to ruchy, które w sposób mimowolny dołączają się do ruchów dowolnych i jakby je dopełniają. Nie zawsze jednak ujawnia się tu wystąpienie współruchu w całym tego słowa znaczeniu, O wiele częściej obserwuje się bowiem jedynie napięcie (skurcz izometryczny) lub stwierdzoną elektromiograficznie aktywność bioelektryczną mięśni odległych, tj, nie biorących bezpośrednio udziału w danym ruchu dowolnym. Występują one zarówno fizjologicznie, jak i w warunkach patologicznych, w następstwie niedostatecznego wyodrębniania czynności pojedynczych grup mięśniowych. Współruchy występujące fizjologicznie noszą znamiona celowości i użyteczności, a cechuje je obu-stronność, symetria, identyczność i równoczesność. Według Grochmala, wyróżnia się tutaj synkinezje i synergie (synergizmy), a według Walickiego - odpowiednio -synergizmy bezwzględne i względne. Pierwsze z nich są wrodzone, występują jeszcze przed ukończeniem procesu mielinizacji dróg nerwowych i cechują się stałością oraz skłonnością do promieniowania, natomiast brak im cech przystosowania. Drugie z kolei są współruchami nabytymi i można je przekształcać i dostosowywać do aktualnych potrzeb ruchowych. Synergizmy te są nietrwałe i mniej wyraźne (na ogół stwierdza się je badaniem EMG). Topograficznie wyróżnia się synergizmy tożstronne (ipsilateralne) i przeciwstronne (kontralałeralne), a istota zjawiska polega na rozprzestrzenianiu się pobudzenia na sąsiednie ośrodki o.u.n. lub kontralate-rainym jego przerzucie na drugą półkulę mózgu.

Regulacja napięcia mięśniowego

Bliższego omówienia wymaga zagadnienie czynności mięśni, a ściślej mówiąc - regulacji napięcia mięśniowego. Pojęcie „napięcie mięśniowe” jest złożone i obejmuje nie tylko pewien wyjściowy (niewielki ale stały) stan skurczu mięśniowego (tonus), ale i właściwości samego mięśnia (jego kurczliwość, elastyczność i pasywność).

Wg Grochmala, fizjologicznie rozróżnia się trzy rodzaje napięcia mięśniowego:

•    tonus spoczynkowy - regulowany obwodowe (na poziomie rdzenia kręgowego), zapewniający utrzymanie segmentów ciała w odpowiednich ułożeniach oraz pewną „gotowość do ruchu);

•    tonus postawny - ściśle powiązany z odruchami postawy (na poziomie pnia mózgu), odpowiedzialny za przezwyciężanie siły grawitacji oraz utrzymanie poszczególnych segmentów ciała i całego ciała w różnych pozycjach, a także za utrzymanie równowagi;

•    tonus wspierający - współdziałający z aktywnością ruchowych obszarów kory mózgowej, aktywizujący określone mięśnie i w ten sposób podtrzymujący gotowość do wykonywania ruchów dowolnych.

Zasadnicze znaczenie dla kontroli i regulacji napięcia mięśniowego ma system działający na poziomie samego mięśnia i rdzenia kręgowego. Obejmuje on wszystkie elementy łuku odruchowego, czyli kurczące się włókna mięśniowe