41566 skanuj0017 (177)

136

MAŁGORZATA DURYDIWKA

Przykładem tego typu cerkwi jest murowana cerkiew w Grzybowszczyźnie Starej (gm. Krynki), związana z prorokiem Ilją (Eliasz Klimowicz), który w okresie międzywojennym stworzył na tym terenie fanatyczną sektę religijną¹ (Rą-kowski 1999).

Ciekawym przykładem architektury sakralnej są drewniane meczety w Bo-honikach (gm. Sokółka) i Kruszynianach (gm. Krynki) wzniesione w stylu kla-sycystycznym oraz dwie XIX-wieczne synagogi w Krynkach².

W powiecie sokolskim - podobnie jak w Beskidzie Niskim - uzupełnieniem zabytkowej architektury sakralnej są przydrożne kapliczki i krzyże. Dodatkowo „ (...) świadectwem zawiłych ścieżek wiary miejscowej ludności są wysokie krzyże z napisami upamiętniającymi ukaz carski z 1905 r. wprowadzający tolerancję religijną” (Rąkowski 1999,155).

Zabytkowe cmentarze nie są liczne i niestety nie są oznakowane. Największą wartość historyczną mają położone w pobliżu meczetów w Bohonikach i Kruszynianach stare cmentarze tatarskie (tzw. miziary) oraz cmentarz żydowski (kirkut) w Krynkach - „ (...) jeden z największych, najstarszych i najlepiej zachowanych na Białostocczyźnie, założony w 1622 r. na mocy przywileju królewskiego$ (Rąkowski 1999,218).

Powiat sokolski jest regionem, w którym zachowały się unikalne w skali kraju wiatraki, określane mianem wiatraków sokolskich ze względu na specyfikę ich konstrukcji. Większość z nich znajduje się w trójkącie między Sokółką, Kuźnicą Białostocką i Krynkami, co wynika z dwóch przyczyn. Po pierwsze, ze względu na znikomą lesistość oraz liczne wzniesienia, jest to doskonały obszar do wykorzystania energii wiatru. Po drugie zaś, jest to obszar prawie zupełnie pozbawiony większych cieków, jako że przebiega tędy dział wodny Wisły i Niemna. Brak było zatem możliwości budowania młynów wodnych (Rąkowski 1999). W najlepszym stanie - z czterema skrzydłami i prawie kompletnie wyposażonym mechanizmem wewnętrznym - zachował się wiatrak w Malawiczach Górnych (gm. Sokółka).

Na terenie powiatu sokolskiego znajduje się 20 zespołów dworskich i pałacowych. Nie stanowią one jednak o walorach kulturowych tego terenu. Znaczna ich część zachowała się bowiem w złym, a nawet szczątkowym stanie. Należy jednak nadmienić, iż niektóre dwory i zespoły dworskie w powiecie sokolskim to prawdziwe perełki architektury drewnianej:

1

   Dzieje sekty opisał, a tym samym spopularyzował, białostocki socjolog W. Pawluczuk w książce Wierszalin. Reportaż o końcu świata (1974, cyt. za Rąkowski 1999).

2

Obecnie w jednej z nich mieści się kino, a w drugiej - magazyn paszowy.