49238 skanuj0001 (428)

Anna Brzezińska

7. Kształtowanie i doskonalenie umiejętności czytania i pisania w klasach I—III

7.1. Zasady kształtowania umiejętności czytania i pisania — rola nauczyciela

W planowaniu i organizowaniu procesu kształtowania umiejętności czytania i pisania należy przyjąć za punkt wyjścia dwa założenia:

1.    W toku procesu nauczania należy kształtować wszystkie umiejętności cząstkowe, składające się na umiejętność czytania i pisania, a więc należy go tak zaplanować, aby możliwa była realizacja wszystkich wyłonionych celów pośrednich i bezpośrednich.

2.    Nie istnieje jeden uniwersalny, równie skuteczny dla wszystkich dzieci sposób nauczania czytania i pisania, przy czym dzieje się tak ze względu na duże różnice interindywidualne wśród dzieci, głównie pod względem poziomu gotowości do nauki czytania oraz niektórych w łaściwości osobowościowych¹.

W dydaktyce (teorii nauczania — uczenia się) wymienia się następujące elementy procesu nauczania²:

1)    cele kształcenia, które wyznaczają ku czemu skierowana jest działalność nauczyciela,

2)    treść kształcenia, czyli materiał, na podstawie którego uczniowie zdobywają nowe dla siebie wiadomości, opanowują nowe rodzaje umiejętności; mówiąc ogólnie, jest to zasób tych wszystkich informacji oraz sposobów posługiwania się nimi, które stanowią przedmiot wspólnej pracy ucznia i nauczyciela;

3)    metody nauczania, czyli stosowane przez nauczyciela sposoby pracy umożliwiające realizację założonych celów,

4)    formy organizacji pracy uczniów’',

'■>) środki dydaktyczne, czyli wszelkiego rodzaju materiały "I il wiające realizację celów kształcenia: podręczniki i inne ma-¹ ■ u; i ty drukowane, różnorodne środki audiowizualne itp.

Nk'uwzględnianie przez nauczyciela w toku planowania pro-

■    ¹ u nauki czytania i pisania obu wymienionych wyżej założeń i¹1 y r(>zważaniu któregokolwiek z elementów tego procesu może •".*»■ przyczyną powstawania i utrwalania się początkowo nie-

i« *1 k ich trudności, a później nawet poważnych zaburzeń w czy-¹ • 111 i u i pisaniu u dziecka. Błędy w zakresie formułowania celów ¹ lałcenia mogą polegać na zbyt ogólnym ich określeniu, z któ-¹ <t." nie będzie wynikało, do jakich form aktywności należy za-

■    I ięcać i mobilizować dziecko, aby możliwe było pobudzenie od-i" iwiednich procesów psychicznych.- Inny rodzaj błędów to nie-pi iwidłowa konkretyzacja celów ogólniejszych oraz nieprawi-

■    Nowe uporządkowanie celów od podstawowych, elementarnych ■' po wymagające współdziałania wielu procesówpsychicznych ¹ • nocka, np. kształtowanie umiejętności słuchowego analizowani;! słów, bez uprzedniego kształcenia w zakresie różnicowania pojedynczych fonemów. Z kolei nieprawidłowy dobór treści I ■ • 1; i Icenia może polegać na dobieraniu materiałów nieatrakcyj-"v»'h dla dziecka, szybko wywołujących znużenie, materiałów

I >y! trudnych czy też prezentowaniu treści w dużym stopniu od-¹ negujących od doświadczenia dzieci, np. niezgodnych ze stanem "li wiedzy na jakiś temat} Najczęstszą jednak przyczyną niepo-' o< l/eń dzieci w nauce czytania i pisania jest dobór niewłaściwej metody nauczania! Wielu badaczy podkreśla, iż nie istnieje uni-'■rsalna metoda nauki czytania. Jeżeli wykluczy się z analiz i upę dzieci, która z różnych przyczyn będzie opanowywała tę umiejętność wolniej od rówieśników z dużymi trudnościami (z i" »wodu np. nieprawidłowego funkcjonowania analizatorów, za-I h i rżeń narządów zmysłowych, niskiego ogólnego poziomu inte-I igeiicji, braku odpowiedniej stymulacji ze strony środowiska),

111 wśród pozostałych dzieci prawidłowo rozwiniętych fizycznie i psychicznie zawsze będą takie, którym czytanie sprawia wiele I ludności i które, mimo wysiłków nauczyciela, nie mogą tej mi i iejętności opanować³. Dokładniejsza jednak analiza przyczyn nwych trudności pokazuje, że tkwią one w pracy nauczyciela —