74201 P1010212 (4)

wszak za mistrza fantastyki grozy - Howarda p_hffl_im , ujęciu James tworzy (niezupełnie poważnie traktował    ^W '^eg°

townych apokryfów”, Lovecraft zaś straszy lekiem ” ^Ueratur? ^kunsz-wiary”¹⁷. Lem jest przekonany, że w epoce

odznaczały s,ę sohdnym sposobem bycia, strasząc podług z dawien ustalone, tradycp . Fundament tego przeświadczenia stanowi stwierdzeni, Jeśli nawet duchów nie ma, nie może być kwestionowane istnienie owej ,_ra dycji”. Dlatego Lem opowiada się po stronie Montague Rhodesa Jamesa któ ry pedantycznie wręcz działa w obrębie przyjętej tradycji, traktując ją ze sto-sownym literackim, fantazyjno-zabawowym wyrobieniem. Lovecraftowi zaś zarzuca „nerwicę lękową”, która nie sięga literackiego poziomu Jamesa.

Na marginesie tych rozważań Lem rzuca pewną uwagę ogólniejszą, która może też się przydać do rozważań nad kiczem: „W wypadku duchów i monstrów musi wszakże zawsze iść o wiarę z najniższego, dennego niejako regionu metafizyki, jakby jej śmietniska czy rynsztoku, ponieważ ten niesamowity żywioł to nadprzyrodzoność zarazem wulgarna i zdziczała, tworzona przez bezładne wysypiska zanachronizowanego już zabobonu, przesądu czy zgoła psychotycznego omamu”¹⁸. Odnotujmy słownictwo: śmietnisko, rynsztok, bezładne wysypisko, wulgarność i zdziczenie. To mogą być pokłady, na których wykwita kicz. Najlepszą reakcją na nie, zdaniem Lema, jest „kunsztowny apokryf, a nie babranie się w dennych regionach. Jednak twórczość Poego i Lovecrafta dowodzi, że i z tego „psychotycznego omamu” można zrobić wielką sztukę fantastyczno -psychoanalityczną, nie osuwając się bynajmniej w kiczowatą przeciętność.

Świecie” 1979, nr 9, s. 322-

¹⁴ Por. E. Grabska, Przedmowa, s. 8 i 16.

» S. Sontag,    Notatki o kampie. Przełożyła W. Wercenstein, „Uceratur., .

-323. Por. Condusion G. Dorflesa (Le s. 29o 306).

¹⁶    E. Grabska, Przedmowa, s. 22.    ...... _{fta Fra}nęois Truchauda, który stwierdził,

¹⁷    Takie mniemanie zgodne jest z sądem wielbiciela ^ovet^    _{p Lovecra}f_{t et} la crśation fantastique,

że słynny autor „wierzył w demony, bardziej nu " ^B°^‘ -_{t de raxnćr}icain par j. Bergier et F. Tru-w: H. P. Lovecraft, Źpouvante et surnaturel en lituratur ^ ^ i_terature pochodzi z roku 1945). chaud, Paris 1969, s. 21. Oryginał pt. Super natur ul Horror m '    Przełożyła J. Mroczkowska,

- Por. S. U».Posłowi, do: M. R. |ames, Opowieża .

Kraków 1976, s. 231-234.