75390 Obraz0 (48)

116

Ćwiczenie 6.13. Przypomnij sobie reakcje benzenu z etylenem (rozdz. 4.6) i wytłumacz, dlaczego z metylopropcnu i fenolu powstaje t-butylofcnol. Grupa OH kieruje podstawienie elektrolitowe w położenie orto i para. Jaką budową ma produkt reakcji jednej cząsteczki fenolu z trzema cząsteczkami metylopropenu?

Niektóre fenole otrzymuje się w reakcjach wymiany atomu chloru na grupę OH. Są to reakcje podstawienia nuideofilowego w pierścieniu aromatycznym, w których nukleofilem jest anion wodorotlenowy. Najprostszym przykładem jest otrzymywanie fenolu z chtorobenzena Reakcja wymaga wysokiej temperatury. Oznacza to, że chlor związany z pierścieniem ben-zeoowym ulega podstawieniu znacznie trudniej, niż chlor w związkach alifatycznych.

ONa    OH

fenolan sodu

Związkiem otrzymywanym tą metodą jest m. in. 2,4,5-trichloro fenolan sodu, używany do syntezy jednego z często stosowanych środków chwastobójczych. Przemysłowa synteza tego związku jest pouczającym przykładem komplikacji, jakie mogą towarzyszyć najprostszym nawet reakcjom związków organicznych. Suhstratem do syntezy 2,4,5-trichlorofenolanu sodu jest 1,2,4,5-tetrachlorobenzcn:

1,2,4,5-tetrachlo-    2,4,5-trichlorofeno-

ro benzen    lan sodu

Komplikacja polega na ubocznej reakcji, w której z dwóch cząsteczek 2,4,5-trichlorofenolanu sodu powstaje 2,3,6,7-tetrachlorodibenzodioksyna. Zagrożenia powodowane przez dioksynę są omówione w rozdz. 5.7.

2,3,6,7-tetrachlorodibenzodioksyna

6.11. Etery

Eterami nazywamy związki, które formalnie wywodzą się z cząsteczki wody przez zastąpienie obu atomów wodoru grupami alkilowymi lub arylo-wymi.

CH3OCH3    CH3CH2OCH2CH3    CtHsOCtHs

eter dimetylowy    eter dietylowy    eter difenylowy

Jedną z ogólnych metod syntezy eterów jest reakcja podstawienia mi-kleofilowego, w której substratami są alkoholany metali i halogenopochodne lub inne związki z dobrymi grupami odchodzącymi Nukleofilami w tej reakcji są aniony alkoholi:

CHsCHjBr + OCHjCH,-► CHjCHjOCHjCHj + Br

Ćwiczenie 6.14. Jaki produkt powstanie w wyniku reakcji 1-bromopropanu z solą sodową alkoholu izopropylowego?

Eter dietylowy i jeszcze jeden lub dwa inne etery można spotkać w każdym laboratorium, gdzie wykonywane są doświadczenia ze związkami organicznymi. Używanie eteru dietylowego wymaga dużej ostrożności ponieważ jest to związek łatwo zapalający się z powodu ruskiej temperatury wrzenia, wynoszącej tylko 35°C. Jeszcze bardziej niebezpieczna jest autoksy-dacja eteru, prowadząca do utworzenia wybuchowego nadtlenku:

CH3CH2OCH2CH3 + 0₂ -| CH3CH2OCHCH3

O-OH

wodoronadtlenek eteru