82102 Obraz2

88 X. Państwo - natura, wartości i prawo

nym). Władza publiczna zatem jest konieczna, nie można się od niej uwolnić i nie należy tego czynić. Ma ona prowadzić człowieka ku dobru. Władza ma nie tylko organizować stosunki ludzkie, ale ułatwić każdemu człowiekowi osiągnięcie tego, co jest celem jego istnienia - przybliżyć perspektywę;zbawienia; kielznając złe ludzkie instynkty, powinna sprzyjać rozkwitowi dobra.

116.    Przez niektóre filozofie i doktryny polityczne państwo postrzegane jest przede wszystkim jako wartość kulturowa. Państwo jest - obok na przykład dziel kultury artystycznej, norm i wartości moralnych, wzorców zachowań, języka, religii, obyczajów itp. - elementem kulturowego dorobku ludzkości. Państwo jest zatem jakością aksjologicznie istotną. Nie jest ono jednak wartością samo przez się, lecz przez to, co może ludziom zapewnić, co może im zaoferować. Uznawanie państwa za wartość samoistną, bezwzględną prowadzić może do ubóstwienia państwa, czyli statolatrii, a w konsekwencji sprzyjać kształtowaniu autorytarnych, etatystycznych i totalitarnych praktyk politycznych.

117.    Wartością, jaką państwo może zapewnić lub jaką może chronić, jest bezpieczeństwo i poczucie bezpieczeństwa..Państwo może zapewniać sprawiedliwość, rozumianą jako równą i adekwatną odpłatę za -czyny wyrządzające zlo (np. przestępstwa). Sprawiedliwość taka, Sprawiedliwość wyrównawczą (Arystoteles), nie jest oparta na zemście, rewanżu, rodowym pościgu przez pokolenia, lecz na obiektywnej ocenie winy sprawcy i karze odpowiadającej stopniowi winy oraz rozmiarowi wyrządzonego przezeń złą. Państwo może służyć dobru, jakim jest zapewnienie minimum dobrobytu materialnego grupom i jednostkom. Dziać się tak może (i niekiedy tak się dzieje), po pierwsze, dlatego że zapewnia ono bezpieczeństwo, a zatem stwarza warunki, w których każdy może zabiegać o dobrobyt bez obawy utraty owoców swego trudu. Po drugie, dlatego że karze tych, którzy występują przeciwko dobrom innych ludzi, broni na przykład własności. Po trzecie, dlatego że może podejmować działania pozytywne, organizatorskie, nawet produkcyjne, które będą dobrobyt wzmagać. Nie było państw, które nie zajmowałyby się taką działalnością.

(idy w krajach starożytnego Wschodu kopano kanały, użyźniano pola, bito monetę, chroniono własnych kupców, ustanawiano cła, budowano drogi, akwedukty - było to na ogół działanie państwa, czasami wyłącznie państwa. Rozmiar tego typu działalności podejmowanej współcześnie, także w państwach liberalnych, jest równie wielki, o ile nie większy. Państwo występujące jako szafarz dóbr i instytucja stwarzająca swoim obywatelom warunki, w których mogą oni te dobra zdobywać, realizuje, a przynajmniej realizować powinno, ideę sprawiedliwości rozdzielczej (Arystoteles). Udział w dostępie do dóbr poszczególnych jednostek powinien odpowiadać zakresowi ich zasług lub wymiarowi potrzeb.

W tej zakładanej lub przypisywanej mu roli państwo ma (lub mieć winno) wartość nie tylko jako sprawna, w założeniu, instytucja władztwa publicznego, ale także jako twór powołany do ochrony dobra w sensie etycznym.

aUa ltO \ot Uo CUcto- P*-qj-majCU.

118.    Spotyka się także rozumienie państwa w kategoriach czysto prawnych. Państwo jest postrzegane jako osoba prawna (osoba prawna prawa publicznego). Państwo jawi się jako całość opatrzona przymiotami pozwalającymi występować mu w obrocie prawnym - być ^podmiotem praw i obowiązków] (np. majątkowych), uczestniczyć jako strona w postępowaniach sądowych itp.

Gdy państwo występuje w stosunkach międzynarodowych, mówi się o jego podmiotowości międzynarodowoprawnej. W tym charakterze zawiera umowy, jest członkiem organizacji międzynarodowych. Państwo jest całością prawną podobną nieco do tej, jaką jest na przykład przedsiębiorstwo czy spółka. W imieniu osoby prawnej - państwa - występują jej organy, organy państwa. Prawnym uosobieniem państwa występującego w stosunkach majątkowych jest Skarb Państwa.

;_v>-    \GGuC?    A-O. "L (A*5^

119.    Niektórzy autorzy (Hans Kelsen i inni normatywiści) starali się sprowadzać państwo do struktury zbudowanej z norm prawnych, przede wszystkim ;proceduralnych i kompetencyjnych.. Fundament takiej struktury tworzy hipotetyczna norma podsta-wowa./Państwo nie daje się w tym ujęciu opisać inaczej niż poprzez obowiązujące w nim normy prawne. Gdy mówimy o kon-