83968 strona0 121

120

orientacji i poradnictwa zawodowego. Odpowiedzialność za ten zakres działalności jest w polskim systemie edukacyjnym rozłożona na wiele instytucji i środowisk wychowawczych. Natomiast w stosunku do osób dorosłych odpowiedzialny za ten zakres działalności jest resort pracy i polityki socjalnej.

Dlatego też wydaje się, że poznanie zagadnień zawodoznawstwa, orientacji i poradnictwa zawodowego powinno być obowiązkowe w procesie kształcenia nauczycieli i pedagogów, którzy w swojej działalności spotykają się z problemami rozwoju zawodowego, być może nieraz sami będą musieli wystąpić w roli doradców. Pomocą w tym zakresie może stać się niniejsze opracowanie, które wprowadzając w podstawowe zagadnienia związane z tematem powinno stać się inspiracją do dalszego, samodzielnego ich studiowania.

Aktualny system orientacji i poradnictwa w Polsce ma wiele słabości i niedociągnięć, do których W. Rachalska zalicza:

-    brak jednolitości systemu orientacji zawodowej obejmującego zarówno młodzież, jak i dorosłych, łudzi pełno- i niepełnosprawnych,

-    brak koncepcji ciągłego, systematycznego oddziaływania sprzyjającego kształtowaniu nowoczesnego, aktywnego pracownika rozumiejącego prawa rynku i umiejącego znaleźć swoje miejsce na rynku pracy,

-    niezadowalający pod względem ilościowym i jakościowym stan kadry (doradców zawodu i nauczycieli przygotowanych do tej działalności),

-    brak koncepcji kształcenia tych pracowników, chociaż pewne próby są już czynione; dotyczy to także koncepcji ich doskonalenia,

-    brak materiałów informacyjnych, programów komputerowych i innych publikacji z tego zakresu,

-    brak kompletu aktów prawnych porządkujących dziedzinę orientacji i poradnictwa zawodowego, określających zadania poszczególnych instytucji, zakresy współpracy, warunki realizacji tych zadań.¹

Z kolei A. Kargulowa, omawiając aktualne problemy orientacji i poradnictwa zawodowego w Polsce stwierdza, że w dzisiejszych warunkach nie wystarczy już szkołocentryczna orientacja i poradnictwo zawodowe o charakterze długotrwałych działań formujących, wychowawczych, które byłyby skierowane na ucznia, jednostkę młodocianą i bezradną. Nie wystarczą placówki adresujące swe usługi do osób bezradnych, których zmiany planów zawodowych i aktywności zawodowej wymuszone zostały czynnikami często od nich niezależnymi, jak zmiany w przedsiębiorstwie, choroba, pobyt w więzieniu. Obecnie, obok osób bezradnych, w orbitę działań orientacji i poradnictwa zawodowego wchodzą osoby zaradne, a więc te, które nie tyle są zmuszone do zmiany powodu przez sytuacje losowe, od nich niezależne, ile same chcą zmienić lub zdobyć zawód i poszukują w tym pomocy.

Taka osoba nie poszukuje informacji na temat tego, jaki wybrać zawód lub gdzie znaleźć zatrudnienie, lecz jak zorganizować sobie warsztat aktywności zawodowej. Poszukuje ona informacji z różnych dziedzin, chce wzbogacić swoje wiadomo-

2

ści o rynku pracy i zawodach.

Przedstawione tu niedostatki polskiego systemu orientacji i poradnictwa zawodowego wymagają rozwiązania i wydaje się, że wprowadzane obecnie zmiany, które zostały przedstawione w różnych miejscach prezentowanego opracowania, zmierzają w tym kierunku.

Istnieje również szereg zagadnień, które wymagają podjęcia badań naukowych. Badania dotyczące orientacji i poradnictwa zawodowego podejmowane były w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.

Zaliczyć do nich można, między innymi:

-    badania prowadzone w Instytucie Kształcenia Zawodowego pod kierunkiem W. Rachalskiej dotyczące analizy zawodu i konstruowania charakterystyk zawodu,

-    badania S. Szajka związane z przygotowaniem nauczycieli do realizacji zadań orientacji zawodowej,

-    badania K. Zielińskiej dotyczące orientacji i poradnictwa zawodowego,

-    badania W. Pawluczyk związane z rolą wydziału zatrudnienia i spraw socjalnych w procesie orientacji zawodowej uczniów,

-    badania K. Korabiowskiej-Nowackiej dotyczące przydatności zawodowej absolwentów szkół zawodowych i zadań zawodowych pracowników,

-    kompleksowe badania nad funkcjonowaniem poradni wychowawczo-zawodo-wych w Polsce, przeprowadzone przez Zakład Orientacji Szkolnej i Zawodowej Instytutu Badań nad Młodzieżą w latach 1975-1977, pod kierunkiem S. Słyszowej,

oraz nieco nowsze:

-    badania B.Wojtasik nad problemem wyboru doradcy zawodu przez różne grupy społeczne i modelu działalności doradcy zawodu,

-    badania przeprowadzone przez Wojewódzką Poradnię Wychowa wczo-Zawodo-wą w Warszawie dotyczące opinii młodzieży o poradnictwie wychowawczo-za-wodowym.

Wydaje się, że badania wymagają obecnie takie zjawiska, jak: działalność urzędów pracy na rzecz orientacji i [joradnictwa zawodowego, działalność poradni psychologiczno-pedagogicznych jako placówek nowych, podejmujących tego typu działania.

Przedmiotem badań w najbliższym czasie powinna też stać się wiedza młodzieży o zmianach na rynku pracy i świadomość wpływu tych zmian na ich własne