CCI20081203032

118

sio dotyczą sytuacji prawdopodobnej. Można by zatem mówić o edycji ne varielur tylko w odniesieniu do momentu, w którym dana edycja powstała - czyli odwołując się do stanu wiedzy w chwili jej opracowania. Ale to nie byłaby edycja „na zawsze”, ne varietur.

Jest jeszcze jeden wzgląd, dla którego pojęcie edycji ne varielur (czy też „tekstu kanonicznego”) uznane zostało w nowszych badaniach za nieprzydatne. Utwór mianowicie dociera najczęściej do edytora - a poprzez niego do historyka literatury - w kilku różnych tekstach obocznych Mimo, że jeden z nich zostaje ustanowiony w edycji jako „tekst główny”, który ustala tradycję tekstu, a pozostałe zostają zapisane w postaci wariantów (pozwalających zrekonstruować „teksty oboczne”) - wszystkie są dla badacza w jakiś sposób ważne, wszystkie bowiem dokumentu-ją różne etapy (czy też różne kształty) woli autorskiej. Wybór spośród nich brzmienia tekstu głównego (budzący wciąż gorące dyskusje i spory) wydaje się zatem sprawą umowną i nie absolutyzuje ostatecznego rezultatu pracy edytora.

Przy takim ujęciu zagadnienia trzeba postąpić krok dalej i uznać, żc w wydaniach popularnonaukowych i popularnych wydawca ma swobodę arbitralnego wyboru podstawy druku, którą może - ale nic musi - być brzmienie tekstu głównego w wydaniu krytycznym.

CZĘŚĆ III

APARAT KRYTYCZNY

W tradycji edytorskiej istnieją dwa pojęcia aparatu krytycznego (inaczej: aparatu naukowego; w zbliżonym znaczeniu: aparatu filologicznego). Pierwsze definiuje Konrad Górski: aparat krytyczny jest to „uporządkowany zespól wszystkich postaci tekstu, które nie weszły w skład tekstu będącego ostatecznym wyrazem intencji twórczej autora”¹. Innymi słowy: rejestr odmian i redakcji obocznych. Drugim posługuje się Jan Trzynadlowski, określając je następująco: „Nazwą zbiorczą «aparat», a w wydaniach źródłowych «aparat krytyczny». określa się wszelkie dodatki i uzupełnienia tekstowe i obrazowe towarzyszące głównemu zrę-go. Celem aparatu jest dostarczenie optymalnych informacji o wydawanych tekstach i stworzenie najlepszych warunków ich prawidłowego odbioru"². Byłby to więc cały zespół opracowań, obejmujący przede wszystkim, oczywiście, wykaz wariantów, ale też wstępy, opisy źródeł (rękopisów i wydań), ich charakterystykę tekstologiczną, wykazy einen-dacji i koniektur, komentarze różnego typu, bibliografię, aneksy, słowniki, konkordancjc, indeksy i ewentualnie inne części wydania. W dalszym ciągu używać będę terminu „aparat krytyczny” w tym drugim znaczeniu; wydaje się bowiem, że rejestr odmian jest integralnie związany z innymi częściami edycji - zwykle ma swoje bardzo istotne uzupełnienie we wstępie lub komentarzu tekstologicznym, gdzie można znaleźć niezbędne

¹    Tekstologia i edytorstwo dziel literackich, wyd. cyt., 8. 96.

²    1. Trzynadlowski: Edytorstwo. Tekst, Język, opracowanie. Warszawa 1976,