Image016501

ROZDZIAŁ VII.

LOŻE LUBELSKIE KRZEWICIELKAMI NAUKI,

SZTUKI I DOBROCZYNNOŚCI.

1. ZAŁOŻENIE TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIEM (23 MAJA 1818 R.). ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI TOWARZYSTWA KRÓLEWSKIEGO GOSPODARCZO-ROLNICZEGO W WARSZAWIE (1816 R.).

Stowarzyszenie wolnomularskie walczyło zawsze z „despotyzmem świeckim i duchownym” i dążyło do wykorzenienia przesądów. Przepisy lożowe nakazywały popieranie i krzewienie nauki.

Tak samo było i w wolnomularstwie polskiem. Komisja Edukacyjna i Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk powstały przy silnym udziale masonów¹. Masoni, krzewiąc nauką, nie zapominali też o sztuce.

Lublin, który w końcu wieku XVIII doszedł do stanu upadku, począł się dźwigać dopiero za Królestwa Kongresowego. Jak zobaczymy niżej, powstałe w tym okresie w Lublinie Towarzystwa: Przyjaciół Nauk, Rolnicze, Przyjaciół Muzyki i Dobroczynności zawdzięczały swe istnienie w znacznej mierze masonom.

W r. 1818 (23 maja) powstaje w Lublinie Towarzystwo Przyjaciół Nauk przy licznym udziale masonów, jak Ignacego Bielskiego, Leona Dembowskiego, Wojciecha Dolińskiego, hr. Józefa Małachowskiego, Antoniego Radzimińskiego, Andrzeja Smolikowskiego, pastora Glassa, Wojciecha Gutkowskiego, Bartłomieja Kossakowskiego, Piotra Swidzińskiego, Józefa Trzcińskiego, Kazimierza Nahajewicza i in.

Celem Towarzystwa było dążenie do upowszechnienia oświaty w województwie lubelskiem, szczególniej w rozkrzewianiu nauk początkowych w szkołach elementarnych miejskich i wiejskich.

105

1

Ob. St. Małachowski-Lempicki. Wolnomularstwo za okupacji pruskiej 1795—1807 r. Wiedza i Zycie Nr. 3. 1928 i odbitki, oraz Wolnomularstwo w Księstwie Warszawskiem 1812—1815 r. Wiedza i Życie Nr. 5. 1929 i odbitki.