img193 (12)

uczy się dostrzegać i rozróżniać dźwięki mowy w toku dokonanej analizy dźwiękowej i mięśniowo-ruchowej i poprawnie je odtwarzać w syntezie, którą stanowią odczytywane wyrazy i ich zespoły w zdaniach.

Decydującą sprawą w toku nauki szkolnej jest dokładne poznanie poziomu rozwoju mowy poszczególnych uczniów oraz odpowiedni co do zakresu i czasu trwania dobór ćwiczeń artykulacyjnych kształtujących słuch fonematyczny i poprawną artykulację.

Ważne zadanie mają w tym zakresie także rodzice: polega ono na wspomaganiu pracy szkoły przez dopilnowanie poprawności mowy dziecka w domu i stwarzanie naturalnych okazji do mówienia i czytania głośnego. W szczególnych przypadkach pomoc rodziców może polegać na stosowaniu specjalnych ćwiczeń ukierunkowanych przez nauczyciela zależnie od rodzaju i stopnia nieprawidłowości mowy dziecka. W pracy nad mową dziecka należałoby oprzeć się na materiałach zawartych w publikacjach służących profilaktyce i korekcji mowy¹.

3. ANALIZA PSYCHOLOGICZNA PROCESU CZYTANIA I PISANIA

Właściwy proces czytania odbywa się w mózgu. Na psychiczną fazę tego procesu składają się: widzenie oraz słyszenie (jeśli czytanie odbywa się na głos).

Psychiczna faza procesu czytania w zakresie widzenia dokonuje się w ośrodku widzenia, w potylicznej części kory mózgowej.

Polega ona na uświadomieniu sobie przez osobę czytającą istoty informacji (obrazu, tekstu) odebranej za

pomocą wzroku, na powstaniu nowych impulsów wytwarzających nowe myśli, które towarzyszą odbiorowi informacji, a także na wynikających z nich dalszych reakcjach. Jeśli mówimy o dalszych reakcjach, mamy tutaj nó myśli przede wszystkim proces kojarzenia elementów otrzymanej informacji oraz interpretację informacji.

Psychiczna część procesu czytania w zakresie słyszenia dokonuje się w ośrodku słuchu, znajdującym się w korowej części analizatora słuchu, w płacie skroniowym mózgu.

Impulsy akustyczne zostają w ośrodku słuchu zintegrowane i dają przy czytaniu głośnym odczucie (uświadomienie sobie) odebranych przez analizator słuchowy dźwięków mowy oraz zrozumienie zespołów tych dźwięków.

Rozróżniamy trzy rodzaje słuchu: słuch fizjologiczny, pozwalający na odbieranie wrażeń słuchowych w ogóle, słuch fonematyczny², dzięki któremu rozróżniamy dźwięki artykulacyjne w mowie ludzkiej, oraz słuch muzyczny, czyli zdolność rozpoznawania jakości dźwięków, ich wysokości, zgodności (konsonansu) lub niezgodności (dysonansu) i odstępów między dźwiękami.

W procesie czytania podstawową rolę odgrywa oczywiście słuch fizjologiczny, umożliwiający słyszenie. Obok słuchu fizjologicznego ważna funkcja przypada słuchowi fonematycznemu, od jakości którego zależy stopień prawidłowości słyszenia mowy, stanowiącej iworzywo czytania głośnego. Słuch fonematyczny odgrywa poważną rolę w początkowej nauce czytania i pisania przy poznawaniu dźwięków, których brzmienie odpowiada nowym literom — elementom tekstu.

3* 35

1

D. Antoś, G. Demel, I. Styczek Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy. Warszawa 1971, PZWS.

G. Demel Wady wymowy. Warszawa 1974, PZWL.

L. Kaczmarek Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin 1970, Wydawnictwo Lubelskie.

2

Nazwa pochodzi od wyrazu fonem, który oznacza psychiczny od-

owiednik gioski jako elementu języka.