KĘPIŃSKI - RYTM ŻYCIA ĆW 13

Starość - końcowa faza życia; brak jednoznacznej definicji.

Starość z biologicznego punktu widzenia

Rozwój jest realizacją możliwości zawartych w planie genetycznym -> w związku z tym starość definiuje się jako okres życia, w którym większość planów została zrealizowana i „wskazówka zegara genetycznego zatrzymać się może jedynie na ostatniej już godzinie” :D

- genetyczny punkt widzenia: starość to ograniczenie możliwości, wszystko już się wypełniło

2 rodzaje metabolizmu:

• energetyczny

• sygnalizacyjny

W ciągu życia zmienia się tempo metabolizmu energetycznego i sygnalizacyjnego: jest największe na początku, później coraz słabsze.

Podział życia na 3 okresy ze względu na tempo metabolizmu:

• młodość - przeważają procesy anaboliczne (budowy)

• wiek dojrzały - równowaga

• starość - przeważają procesy kataboliczne (destrukcji)

Wskaźniki starości z biologicznego punktu widzenia:

• realizacja planu genetycznego

• daleko posunięta specjalizacja

• zwolnienie tempa metabolizmu energetycznego i sygnalizacyjnego

• brak zapotrzebowania dla całości ustroju

Starość z psychologicznego punktu widzenia

Najtragiczniejsze przeżycie starości - poczucie, że „wszystko się wypełniło”, że człowiek już w całości się zrealizował. To poczucie byłoby łatwiejsze do zniesienia, gdyby rzeczywiście było to wypełnienie tkwiących w człowieku możliwości. ALE: większość osób doświadcza poczucia raczej ujemnego bilansu życia - jest to częste w naszej epoce, w której problem realizacji siebie jest wyjątkowo trudny.

Dlaczego?

Zmiana środowiska naturalnego w środowisko sztuczne, stworzone przez człowieka oddala go od rytmów przyrody (w tym od rytmu pór roku)

Środowisko techniczne daje człowiekowi poczucie władzy nad otoczeniem

Człowiekowi trudniej więc podporządkować się prawom przyrody

Rodzi się bunt przeciwko śmierci i starości

Gdy jest się bezsilnym wobec sytuacji, bunt staje się źródłem nerwicowego lęku i agresji.

Lęk przed starością i śmiercią jako obsesja ludzi cywilizacji technicznej

Akceptacja starości

Starość jest nieunikniona, a im więcej się z nią walczy, tym trudniej jest ją zaakceptować, i w tym ostrzejszej formie występuje. Paradoksalnie osoby akceptujące swoją starość są młodsi od tych, którzy chcą zachować swoją młodość za wszelką cenę.

Poczucie kresu życia i niemożności rzutowania siebie w przyszłość, gdyż jest ona tylko końcem i ciemnością, jest typowa dla depresji. Lęk przed starością może wynikać właśnie ze zbyt wczesnego poczucia starości. Chce się nadrobić wszystko to, czego w ciągu życia nie udało się przeżyć. Stąd popularny dziś styl młodzieńczości. Pragnie się być wiecznie młodym, gdyż za wcześnie poczuło się starym.

Na starość struktura osobowości staje się mało plastyczna (zdolność do adaptacji zaczyna maleć już od 30 r.ż.). Sytuacja, która zmusza człowieka do zmiany utrwalonej struktury przeżywania i zachowania się wywołuje niepokój - lęk dezintegracyjny.

Starość a władza

Jedną z cech starości jest konserwatyzm. W warunkach ustabilizowanych ludzie starzy są potrzebni, wzmacniają istniejącą stabilizację, dlatego władza skupia się głównie w ich rękach. Podczas rewolucji, gdy trzeba zmienić istniejący porządek ludzie starzy stają się przeszkodą we wprowadzaniu zmian, władza przechodzi w ręce młodych.

Dziś: Z jednej strony wzrasta liczba ludzi skłonnych do stabilizacji i utrzymania władzy, która dotąd byłą w ich rękach, z drugiej zaś wzrasta zmienność środowiska, które z naturalnego coraz bardziej przekształca się w sztuczne. Starsze osoby mogą tu nie nadążać. Czują się zagubieni w chaosie przemian, tym bardziej kurczowo trzymają się oni utartych szlaków. Wynikiem tej sprzeczności jest zaostrzenie antagonizmu między młodymi i starymi.

Dynamika życiowa

Dynamika życiowa ma charakter pulsujący. Jej wyrazem jest nastrój. Świat „kurczy się w smutku i rozszerza w radości” -> wiąże się z tym subiektywne odczucie własnego wieku. Człowiek czuje się młody, gdy jego świat jest rozległy, a stary gdy „już nic przed sobą nie widzi prócz ciemnej ściany przyszłości”. Na starość dynamika życiowa słabnie.

Subiektywne poczucie wieku jest:

- odwrotnie proporcjonalne do możności rzutowania siebie w przyszłość, do czasu, który ma się przed sobą

- proporcjonalne do czasu, który ma się już za sobą

Ogólnie wahania dynamiki życiowej powodują, że w ciągu życia starość przeplata się z młodością -> nie wchodzi się więc w starość nie przygotowanym, bo miało się już wielokrotnie okazję czuć starym, zanim się nim zostało w rzeczywistości!

Dodatnie cechy starości (wynikające z osłabienia dynamiki życiowej):

• wzrost tendencji integracyjnych - zdolność do syntezy, porządkowanie przeżyć (przejawia się też skłonnością do filozofowania)

• dystans do otoczenia i samego siebie - ponieważ człowiek stary ma już życie za sobą, patrzy na nie trochę jak na zabawę, traktuje je mniej serio. Jak dla dziecka zabawa jest przygotowaniem do prawdziwego życia, tak dla starca jest ona jego bilansem.

Problem niepotrzebności

Występuje w każdym wieku, ale najczęściej dotyka dzieci i ludzi starych. Może stać się przyczyną wielu zaburzeń psychicznych. Lekarstwem na poczucie niepotrzebności może być wysoka pozycja społeczna, która zabezpiecza człowieka przed wątpliwościami, czy jest potrzebny, czy nie, zmniejsza jego niepokój (lęk społeczny), że jako niepotrzebny może zostać ze społeczeństwa wyeliminowany. Jednak współcześnie pozycja społeczna człowieka starego nie daje mu poczucia bezpieczeństwa.

Czemu człowiek stary w społeczeństwach o wysokim standardzie życia stał się zawadą, a w tych o niskim nie?

• w parze z bogactwem idzie egoizm

• gwałtowne tempo przemian, do których ludzie starzy nie są w stanie się przystosować

• ogólne poczucie niepotrzebności, które dotyka nie tylko ludzi starych -> a ono na zasadzie rewanżu powoduje, że ludzie, którzy czują się niepotrzebni atakują tych, którzy są potrzebni jeszcze mniej

Na razie brak rozstrzygnięcia, które z tych wyjaśnień jest najlepsze, konieczne są dalsze analizy.

1

---