Stanowiska w pedagogice - kierunki w wychowaniu:

• nie mają odrębnego przedmiotu, ale różny kontekst, różną „bazę teoretyczną”. To właśnie ona jest kryterium wydzielającym nurty

Różne paradygmaty zaplecze teoretyczne, sposób pojmowania podstawowych tez, widzenia rzeczywistości. Istnieją różne nurty pedagogiczne w odniesieniu do różnych paradygmatów, modelów naukowości. Aby dobrze zrozumieć nurt, trzeba znać jego paradygmat.

1. POSTMODERNIZM I ANTYPEDAGOGIKA.

1. POSTMODERNIZM

Definicja historyczna: zjawisko wieloaspektowe; etap rozwoju cywilizacji euro-atlantyckiej, który nastąpił po okresie modernizmu (vide: nazwa!); in. Ponowoczesność. Początki wiążą się z latami '70.

Definicja treściowa: zbiór poglądów filozoficznych, meta-naukowych, kulturowych, społecznych.

1. ANTYFUNDAMENTALIZM

Przekonanie, że nie istnieją żadne pewne, niezmienne podstawy w takich dziedzinach jak poznanie, moralność, życie społeczne. Brak podstaw poznawczych postawa agnostyczna/sceptyczna.

Docenia się pluralizm poglądów, dowartościowuje kategorię różnicy (dostrzegać różnice społeczne, etniczne, religijne, seksualne - dowartościować grupy społeczne, te „różne”). Słabość demokracji polega na zepchnięciu na bok mniejszości - powstają tzw. „strefy ciszy”. W postmodernizmie propaguje się model społ. mozaikowego/patchworkowego - łączyć!

2. ANTYUNIWERSALIZM

Zakres obowiązywania określonych tez/przekonań - nie uznawanie wspólnych dla wszystkich ludzi przekonań moralnych i politycznych. Nie istnieje jeden obiektywny sposób oceniania co jest dobre, a co złe. Każdy człowiek sam musi sobie wypracować i argumentować zasady swojego życia.

Amoralność/antymoralność postmodernizmu? Dobro i zło są, ale nie ma obiektywnych uzasadnień dla tychże.

3. ANTYSCJENTYZM

Dot. krytyki pewności poznania naukowego oraz krytyki pewności metod empirycznych. Nie każda rzeczywistość, zwł. rzeczywistość ludzka, da się poznać przy pomocy metod nauk mat.-przyr., więc metody nauk mat.-przyr. wcale nie są idealne. Scjentyzm nie daje oglądu całościowego rzeczywistości.

4. DEKONSTRUKCJONIZM (DECENTRACJA)

Dot. metody postmodernistów (pm) w dyskusjach z ich przeciwnikami. Postmoderniści nie tworzą jednej, spójnej metody badawczej - posługują się bardziej krytyką, pastiszem, ironią - głównie atakują innych, o sobie nie mówią zbyt wiele…

5. SPECYFICZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Dualizm - sprzeczność - w poglądach pm na człowieka:

• Dowartościowanie człowieka spośród innych bytów ze względu na jego wolność i kreatywność

• Odebranie człowiekowi elementów rozumności i samoświadomości, dotąd wyróżniających go w świecie

Człowiek jest to byt niezaangażowany w żadne stanowisko - wędruje i przygląda się różnym ofertom, żadnej z nich nie przyjmując.

PED. POSTMODERNIZMU

• Czy możliwe jest istnienie ped. w odniesieniu do paradygmatu pm? Przecież pm odrzuca wszelkie postawy niezbędne do skonstruowania ped.:

• Brak info dot. celów wychowania (brak celów uniwersalnych i obiektywnych)

• Cele nie mogą być tworzone w odniesieniu do człowieka, bo pm krytykuje jakąkolwiek pewną metodę poznawania rzeczywistości

• System wychowania oparty na subiektywnych celach jednostki, indywidualnych potrzebach ludzkich

• Decentracja ped. jako nauki - ped. nie może istnieć jako jedna dyscyplina wiedzy:

• Ped. naukowa - ch-r eklektycznych, zbiór różnych stanowisk, poglądów na wychowanie.

• Lansowanie relacji symetrycznej w procesie wychowania - osoba dziecka, jak i n-la, oboje są na tym samym poziomie w odniesieniu do wiedzy o świecie; relacja wychowawcza to wymiana informacji między równymi sobie intelektualnie

1. ANTYPEDAGOGIKA

Wystąpienia z przełomu lat `60/'70, krytyka kultury burżuazyjnej, dzieci-kwiaty, krytyka konsumpcjonizmu.

Postulaty równouprawnienia różnych grup etnicznych, rasowych, płciowych, ale też wiekowych: DZIECI. Towarzyszą temu postulaty odejścia od nauczania szkolnego prekursorami antypek. W USA byli Farsons i Holt.

Farsons zajął się uzasadnieniem teoretycznym praw dzieci, był współzałożycielem Western Behaviour… Holt propagował nauczanie w domu (John Holt Association). Wydał O prawach i potrzebach dzieci:

• Prawo do równego traktowania z dorosłymi

• Prawo wyborcze i pełnego uczestnictwa w życiu publicznym

• Prawo do ponoszenia odpowiedzialności prawnej i do pracy zarobkowej

• Prawo do finansowej niezależności i samodzielnego kierowania własną nauką

• Prawo do mieszkania poza rodziną, do wyboru i zakładania własnego domu (w przypadku rodzin dysfunkcjonalnych)

• Prawo do dochodu minimalnego

• Prawo do tworzenia relacji rodzinnych z innymi osobami niż rodzice biologiczni

• Prawo do robienia tego, co dorośli w ramach obowiązującego prawa

• Prawo do… aktywności seksualnej!

W Europie idea równouprawnienia dzieci głośna była w zachodnich Niemczech, gdzie działali H. Kuppfer (autor terminu antypedagogika) i Ekkehard von Braunmühl (obrona praw dzieci, książki „Antypedagogika a psychiatria”, „Antyped. a studium o zniesieniu wychowania”).

H. von Schoenebeck - przejął spuściznę Braunműhl'a. W 1980 wydał Niemiecki Manifest Dziecięcy, a dwa lata wcześniej założył Stowarzyszenie Wspierania Przyjaźni z Dziećmi.

W Pl antypedagogika była jednym z nurtów wychowania po '89. Sympatykiem był np. prof. Śliwerski.

Termin zbierający kilka węższych nurtów:

1. myśl Schoenebecka; - ch-r umiarkowany (za nim: Śliwerski), postpedagogika, przyjaźń z dziećmi Amication, obrona i dookreślanie praw dzieci. m.in. Holt. 3 prekursorów:

• Margaret Mead - badała ludy pierwotne na wyspach Pacyfiku pod kątem relacji międzypokoleniowych, wprowadziła 3-stopniowy model rozwoju kultury:

1. kultura postfiguratywna

Dominacja pokolenia dorosłych jako mądrych, umiejętnych, sprawnie f-cjonujących w rzeczywistości; pokolenia, które uczy pokolenia młodsze wszystkiego, co umie. Taki model kultury występuje w społ. słabo rozwiniętych.

2. kultura ko(n)figuratywna

Wymiana międzypokoleniowa, zmiany społ.są tu stosunkowo szybkie, więc rodzice także uczą się do dzieci. Taki model występuje w społ. rozwiniętych.

3. kultura prefiguratywna

Dorośli uczą się od swoich dzieci. Następuje przekaz treści kulturowych od dzieci do rodziców. Taki model występuje w społ. wysoko rozwiniętych, gdzie jest bardzo duże tempo zmian.

• Fryderyk Leboyer - autor książki Narodziny bez przemocy, lekarz i położnik. Postulował formy naturalnego porodu, uważał, że technicyzacja procesu narodzin jest zła, a rodzenie dzieci w szpitalu jest dziwne, ponieważ ciąża nie jest chorobą, poród też nie - więc powinien się odbywać w warunkach naturalnych: w domu, w naturalny sposób. Narodziny stymulowane farmakologicznie i mechanicznie odbierają dziecku podmiotowość w jego rodzeniu się. Leboyer uważał bowiem, że dziecko decyduje o czasie i przebiegu swojego narodzenia. Dziecko nie jest przedmiotem, ale podmiotem.

• Rogers - proces wychowywania, relacji dorosły-dziecko. Nie „wychowanie”, ale kategoria „facylitacji” - ułatwiania. Pęd rozwojowy człowieka jest naturalny, nie trzeba go wywoływać. Zmierza w dobrą stronę, ale mogą pojawić się przeszkody - środowisko, otoczenie. Trzeba je więc odpowiednio zaaranżować, umożliwiając człowiekowi prawidłowy rozwój.

Zbierać doświadczenia, bodźce z otoczenia.

PEDOGENEZA - dziecko to szczyt, stadium doskonałe rozwoju człowieka naturalna dobroć i spontaniczność (myśl Rousseau).

2. Osterrmeier

3. radykalne, całościowa krytyka wychowania, gdzie uznaje się wyższość dorosłego na dzieckiem Braunműhl, pani Miller - negatywne konsekwencje psych. wychowania

TEZY ANTYPEDAGOGIKI:

1. dotyczące przekonań o podmiotowości dziecka

1. przekonanie o podmiotowości dziecka już od narodzin; dziecko w chwili narodzin ma już dwie z trzech kompetencji: poznawczą i komunikacyjną. Trzecią - działaniową - nabywa stopniowo.

2. Wychowanie nie jest konieczne, ale ochrona przed szkodliwym wpływem otoczenia - tak! Należy określać i chronić.

3. Trzeba dyskutować nad sensownością wychowania - nie ma uniwersalnych celów wychowania, modelu światopoglądowego. Brak potrzeby wychowania wynika z analizy życia społecznego, gdzie instytucje wychowując generują złe postawy dominacji.

ANTYPEDAGOGIKA KRYTYKUJE WYCHOWANIE, NIE - NAUCZANIE!!!

2. P. HUMANISTYCZNA i HUMANIZM.

Wyjątkowość człowieka w świecie opiera się na cechach ilościowych - człowiek ma coś, czego nie ma zwierzę. Takie cechy ludzkie to np.:

• Rozumność - poznanie intelektualne, dyskursywne, ogólne

• Kultura-technika-cywilizacja. Kontrola i zmiana rzeczywistości.

• Język i komunikacja

• Samoświadomość - świadomość moralna. Człowiek wie, że jest inny niż to, co go otacza.

• Interpretacja człowieka w odniesieniu do Absolutu - pozostawanie w relacji

Cechy te, wg Boheńskiego, to cechy jakościowe, a nie ilościowe. Prawdziwą cechą wyróżniającą człowieka jest to, że został wybrany spośród stworzenia przez Boga - jest to jednak argument nieracjonalny.

KRYTYKI HUMANIZMU

1. wieloznaczność nazwy - może mieć ch-r opisowy bądź wartościujący. Bycie humanistą ma ch-r arystokratyczny. Rozumienie wartościujące prowadzi do sytuacji wieloznaczności. Boheński uważa, że miłość własna bytu ludzkiego jest nieuzasadniona racjonalnie - każdy byt bowiem kocha samego siebie; człowiek też.

2. humaniści często reprezentują antychrześcijańską postawę - humanizm renesansowy był alternatywą/zastępnikiem chrześcijaństwa

3. humaniści są wewnętrznie skłóceni, brak im jednolitej postawy, często zwalczają się wzajem.

HUMANIZM W CZASIE.

Termin pojawił się w XIX wieku. Jednocześnie 3 osoby opracowały ten termin (niezależnie od siebie nawzajem): Hagen, Niethammer i Voigt.

Kunowski wyróżnia takie cechy łączące stanowiska hum. współcz.:

• wysiłek teoretyczny zmierzający do zdefiniowania tego, co jest istotą bycia człowiekiem

• postulaty dotyczące ochrony dobra - godności człowieka na płaszczyźnie społecznej i politycznej: tworzenie przepisów chroniących prawa człowieka

• postulowanie wprowadzenia tzw. współczynnika humanistycznego - dostrzegać różnice, doceniać indywidualność i wyjątkowość każdego człowieka

• postulaty dot. pewnego modelu kształcenia.

Hum. współczesne:

typ antropocentryczny - wyjątkowa pozycja, wartość człowieka - bezwzględna: człowiek najwyższą wartością w ogóle. Krytyka religii i idei Absolutu.

Sartre - kat. wolności człowieka człowiek jest wolny, więc Bóg nie może istnieć, bowiem ograniczałby wolność ludzką. Autonomia moralna. Nietzsche: człowiek z natury swojej jest bytem silnym, posiadającym godność (chrześcijaństwo urąga człowiekowi twierdząc, że jest on słaby i grzeszny). Marksizm - skąd zło w dobrym świecie. Freud - religia jako symbol dominacji norm kulturowych nad indywidualnymi potrzebami człowieka.

typ teocentryczny - uznaje się wartość człowieka, ale w odniesieniu do świata stworzonego, jest byt doskonalszy niż człowiek - BÓG. Uznanie istnienia Absolutu - przyczyny istnienia świata, nadającej mu sens i celowość. Człowiek - byt z natury religijny.

Humanizm protestancki i katolicki chrystocentryczne

Humanizm nadbudowany na religiach Dalekiego Wschodzu

Tzw. NOWY HUMANIZM NOWE WYCHOWANIE

N. W. = pewien zbiór stanowisk w pedagogice, geneza: opozycja wobec tradycyjnego herbertowskiego sposobu nauczania (wykład - ćwiczenie pamięci - ocena).

Liga N.W.:

• Ellen Key (Sw) - postulat nazwania wieku XX - „wiekiem dziecka”

• N. de Krolly

• Feder

• Deudever

• Schteiner

• oparcie modelu kształcenia na podstawie psychologii, zwł. psychoanalizy

• wolność i kreatywność - cechy natury człowieka, więc też dziecka! Szkoła powinna stwarzać dziecku warunki do rozwijania wolności i kreatywności (zadawanie pytań, kwestionowanie i szukanie własnych odpowiedzi)

• odwołanie się do przekonania o tym, że lepszy rozwój człowieka następuje w procesie rozwoju technicznego, który jest bazą, zapleczem procesu wychowania i kształcenia internacjonalizm, kosmopolityzm, społ. globalne

• uznanie wartości środ. naturalnego w procesie wychowania i rozwoju intelektualnego przyroda sprzyja, model szkól prośrodowiskowych, proekologicznych

• uznanie kultury jako przestrzeni rozwoju, w której ujawniają się wytwory dziecka = wychowanie jako spotkanie z wieloma kulturami

PERSONALIZM - podobna argumentacja za wyjątkowością człowieka.

MOŻLIWOŚCI:

1. PERSONALIZM=HUMANIZM

2. PERSONALIZM jest WĘŻSZY niż HUMANIZM - wyróżnia byt ludzki ze względu na cechę osoby

3. PERSONALIZM jest SZERSZY niż HUMANIZM - są byty osobowe, które nie są ludźmi - aniołowie, Bóg.

4. PERSONALIZM i HUMANIZM mają CZĘŚĆ WSPÓLNĄ - człowiek jako osoba - aspekt moralności, postępowania

5. PERSONALIZM i HUMANIZM nie mają części wspólnej - tworzą podział rozłączny.

Paradygmat - termin stworzony przez Thomasa Kuhna - historyka, który badał rozwój nauki. Uznał on, że rozwój nauki nie postępuje na zasadzie kumulatywnej (łączenie nowej wiedzy ze starą), ale rozwój ten ma ch-r rewolucyjny - tzn. że wiedza nowa przeczy starej. Na każdym etapie pojawiają się nowe tezy, problemy nierozstrzygalne na danym poziomie próby nieortodoksyjnego rozwiązania problemów nowe spojrzenie nowy sposób uprawiania nauki.

Mocniejsza krytyka/odrzucenie klasycznie rozumianego pojęcia prawdy jako:

• zgodności treści poznania z rzeczywistością

• umowy, zgodności poglądów fachowców z danej dziedziny

• prawdopodobieństwa

• niesprzeczności logicznej

Narracja (metanarracja/opowiadanie) to, co wiemy o świecie. Subiektywnie prawdziwe (dla autorów i zwolenników) / subiektywnie słuszne.

Termin wprowadzony przez Floriana Znanieckiego.

Wykłady z pedagogiki - dr Magier (notatki: AjgPeryt) III FP

6-13.03.2008

5

/7

HUMANIZM

Prąd umysłowy, który swoje źródło ma w kulturze greckiej i rzymskiej

Model kształcenia opracowany przez Wilhelma von Bolta

Zbiór poglądów, które w centrum zainteresowania mają człowieka

System wartości

Typ moralności laickiej

Synonim czegoś dobrego, szlachetnego

Wg Boheńskiego: pogląd zgodnie z którym człowiek jest czymś wartościowym, wzniosłym; przekonanie mówiące, że każdy człowiek bez wyjątku jest istotnie/zasadniczo różny od innych stworzeń (zwł. od zwierząt). Człowiek żyje w przyrodzie, ale do niej nie należy. Jest czymś świętym w wielu przypadkach.

HUMANIZM

starożytność

renesans

XVII i XVIII wiek

XIX wiek

Czasy współczesne

Zainteresowania poznawcze (filozofia), przejście od zagadnień kosmologicznych do problemów dot. człowieka

Zainteresowania etyczne, społ., polityczne; także: zagadnienia wychowawcze

Sofiści: pierwsi humaniści i pierwsi wychowawcy

Myśl rzymska: zwł. etyka, oraz: filozofia, humanitaryzm, prawo

Krytyka chrześcijaństwa i całej jego spuścizny

Tworzenie hum. laickiego (własne rozumienie moralności)

Zainteresowanie pięknem ludzkiego ciała

Zmiana postaw etycznych - model wartości witalnych, aktywnych

Dowartościowanie umiejętności przywódczych

W opozycji do cnoty posłuszeństwa

Dowartościowanie aktywności

W opozycji do cnoty odosobnienia

Rys heroiczny - walka o szczęście indywidualne

Idea państwa-republiki

sentymentalizm

Naturalizm

Pietyzm (w protestantyzmie)

Człowiek rodzi się z dobry - Rousseau

neohumanizm

Reforma kształcenia - poziom elementarny, szkół średnich, uniwersytetu

Wilhelm von Humboldt

Wielość stanowisk humanistycznych

---