Inscenizacyjno-dramowe.
Minipsychodrama: Otwórz pięść
jedna osoba zaciska pięść, a pozostali starają się ją przekonać, aby otworzyła rękę. Może też być w parach. Wówczas po pewnym czasie partnerzy zamieniają się rolami. Może być też tak, że jeden z partnerów zwija się w kłębek a drugi ma go rozprostować, partner trzyma się za swoje stopy, zaciska szczęki itp. Może być tak, że po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy dzielą się sposobami perswazji, jakich użyli. Może być dalej tak, że dana osoba staje w kręgu a pozostali ją przekonują. Ważne, by zrobić gest o który jest się proszonym tylko wtedy, kiedy czuje się naprawdę przekonanym. Nie wolno przekonując używać siły, chociaż groźby są dozwolone. Osoba „przekonana dzieli się powodem dla którego została przekonana.
Z tej dramy można wyjść w kierunku sytuacji człowieka, który często uparcie trzyma się swoich przyzwyczajeń, nawyków, wyobrażeń i trudno Bogu przekonać go do zmiany. Zakończenie w kierunku kerygmatu mogłoby zmierzać. Można też naświetlić styl w jakim Bóg przekonuje człowieka. Wskazać na to, że apeluje przede wszystkim do jego wolności, nie zmusza, nie straszy itp. To opisywanie sposobu przekonywania przez Pana Boga może dokonywać się na kanwie doświadczeń z psychodramy.
Pantomima - Przysłowia biblijne.
Grupy (chyba najlepiej dwuosobowe) otrzymują kartki z przysłowiami biblijnymi (powinny być dosadne) i odgrywają je pantomimicznie przed klasą. Klasa winna być też zapoznana z listą przysłów, by móc świadomie zgadywać (np. na arkuszach papieru lub na tablicy).
Pantomima: św. Paweł na odwrót.
W parach przedstawiane są cechy miłości wymienione w liście św. Pawła ale na odwrót to znaczy prezentują nieprzykłady tego.
Pantomima: owoce Ducha Świętego.
Odgrywane w grupach. Klasa zgaduje który owoc jest odgrywany. Po zakończeniu omówienie szczegółowo owoców i zapis do zeszytu w formie rysunku drzewa z owocami. Można też pogłębić rozumienie owocu poprzez analizę czym są owoce w cyklu życia drzewa. Wykazać różnicę między darami Ducha a owocami. Do zastosowania w młodszych klasach.
Pantomima: Zbiorowy komunikat.
Jedna osoba wychodzi z klasy a w tym czasie katecheta informuje pozostałych, że po jej wejściu do klasy wszyscy za pomocą gestów, w absolutnym milczeniu mają jej przekazać komunikat - ostrzeżenie. Wszyscy robią to jednocześnie ale każdy na swój sposób stąd osoba może czuć się zagubiona, ale w końcu odgaduje treść ostrzeżenia. Przykłady komunikatów:
Palenie szkodzi zdrowiu.
Nie pij
Nie bierz narkotyków
Nie uprawiaj seksu bez ślubu.
Nie oszukuj
Nie kradnij
Nie zabijaj
Nie cudzołóż
W ogóle treścią tych „ostrzeżeń” może być w młodszych klasach np. dekalog. Całość zabawy poprzedzamy wstępem w stylu - że człowiekowi, który nie zna reguł trzeba pomóc itp.
Miny.
Do kręgu złożonego z uczestników wchodzi jedna osoba i mimicznie pokazuje jakieś uczucie (złość, radość itp.). Następnie wskazana przez nią osoba prezentuje uczucie przeciwne do uprzednio zaprezentowanego, potem prezentuje inne i wskazuje na kolejną osobę w kręgu, która będzie powtarzać cały cykl. W trakcie prezentacji nazywamy poszczególne uczucia. Dla jaj te miny mogą być prezentowane w tekturowym kraniku telewizorka. Następuje pogłębienie. Prosimy klasę o wypisanie uczuć przyjemnych i nieprzyjemnych. Co w życiu codziennym jest źródłem uczuć jednych i drugich? Następnie nauczyciel czyta listę haseł o treściach religijnych i ew. filozoficznych a klasa na kartkach pisze jakie uczucia budzą w nich poszczególne hasła. Może też być tak, że każdy otrzymuje listę na kartce i tylko wpisuje poszczególne uczucia obok haseł. Później na następnej lekcji katecheta wyciąga wnioski: np. że hasło Kościół wzbudziło takie i takie uczucia a hasło Maryja jest moją siostrą inne. Podsumowuje dyskusję. Przed czytaniem listy i wypisywaniem uczuć informujemy grupę, że mają pisać to, co autentycznie czują a nie to co powinni czuć w związku z poszczególnymi hasłami.
Pantomima „Koń lata”
Nauczyciel wymienia nazwę zwierzęcia i jednocześnie rozkłada ramiona tak jakby chciał latać i mówi np.. „Pies lata” Oczywiście wówczas nikomu nie wolno powtórzyć tego gestu. Jeśli natomiast powie np. „pelikan lata” trzeba tak samo jak on rozłożyć ręce i powtórzyć gest. Kto tego nie uczyni ew. otrzymuje pytanie do rozwiązania albo jest po prostu zauważony albo wypada z gry. Siła i częstotliwość z jaką sugerujemy się wzrokiem i postępujemy błędnie pokazuje nam jak bardzo jesteśmy uzależnieni od gestu, obrazu i żywiej nań reagujemy niż na sens słyszanych przez nas słów. Od tego ćwiczenia możemy przejść do rozmowy o naszych idolach, o tym, jak często nie zastanawiamy się nad tym co mówią i co sobą prezentują, ale małpujemy bezmyślnie ich zachowanie i styl życia.
Wywiad biblijny
konferencja prasowa z bogatym młodzieńcem
klasę dzielimy na grupy i każemy symulować poszczególnym grupom, że są z określonych gazet. Mogą zadawać pytania a bogaty młodzieniec na nie odpowiadać. Cel: dowiedzieć się czegoś o motywach dla których nie przyjął życiowego wyzwania. Potem ten „wywiad” pogłębiamy przez dyskusję na temat np. tego co nas blokuje w pełnym pójściu za Chrystusem I w ogóle co to znaczy za nim iść? Jako praca domowa może być zadanie: odpowiedzieć na pytanie co bym uczynił gdybym był na miejscu bogatego młodzieńca? Ew. pieniądze i dobra materialne w moim życiu.
Zbiorowa konferencja prasowa.
Wówczas przy stole prezydialnym siedzi kilka osób, które spotkały się z Jezusem. Klasa może nie wiedzieć kto to jest ale owe osoby powinny być przygotowane poprzez wcześniejszą lekturę perykop i informacje na temat własnej tożsamości udzielone przez katechetę. Np. Samarytanka, Nikodem itp. Pytania mają być nakierowane na to, by na podstawie doświadczeń tych osób naświetlić tajemnicę Jezusa - kim On był, jaki był w rozmowie z nimi. W przypadku „bogatego” chodziło o temat człowieka, który odmawia a w przypadku tych ludzi chodzi o samego Jezusa. W trakcie konferencji prasowej role mogą się odwrócić i sami indagowani mogą zadać pytania klasie o niektóre fragmenty wypowiedzi Chrystusa, których na przykład nie rozumieją.
Wehikuł czasu - lądowanie w Biblii
Rozdajemy teksty perykop biblijnych grupom. Ich zadaniem jest przygotować narrację z danej sceny w której grupa stara się jak najplastyczniej wyobrazić szczegóły. (nawiązanie do Ignacego Lojoli). Wyobraźmy sobie, że znajdujemy się w wehikule czasu i przenosimy się w dowolny moment historii zbawienia. Gra nasza wyobraźnia: gdzie się znajdujemy, jak wygląda okolica, kogo widzimy, Jak tam się czujesz, jakie szczegóły dostrzegasz ? Jak ten świat ma się do twojego świata, do świata współczesnego ? Grupa relacjonuje przy pomocy czasowników: widzę, czuję spostrzegam, słyszę. Dla utrudnienia można ograniczyć czas przygotowania narracji i w trakcie jej wykonywania przez grupę uniemożliwić jej korzystanie z pomocy Biblii. Może też być tak, że cała klasa znajduje się w owym wehikule a katecheta zadaje pytania pomocnicze: co czujecie, jaki kolor szaty ma św. Józef Odbywać się to może przy łagodnej muzyce. Na koniec można poprosić klasę by każdy sporządził rysunek upamiętniający to wydarzenie. Po upublicznieniu rysunków okaże się jak bardzo różnorodnie spostrzegaliśmy to samo wydarzenie. Można też z tego przejść do dydaktyki modlitwy i w ogóle zachęcić do tego rodzaju modlitwy przy użyciu „kontemplacji wyobrażeniowej”.
Socjodrama: grupy społeczne.
Klasę dzielimy na grupy w których każda składa się z przedstawicieli tych samych zawodów - ról społecznych. Np. policjant, ksiądz, nauczyciel, trener sportowy, polityk itp. Każda z tych grup ma wymyślić a potem w formie socjodramy odegrać scenkę w której wszystkie te osoby są uwikłane. Potem pytanie: dlaczego takie a nie inne scenki? Co łączyło wszystkie te scenki? Co łączy te role społeczne? Wychowanie?, człowiek, sprawy społeczno-wychowawcze, religijne? Potem koncentracja szczególnie na roli jaką ksiądz odgrywał we wszystkich tych scenkach. Potem dyskusja na temat integracji Kościoła ze społeczeństwem i potrzebności Kościoła w społeczeństwie tak jak innych instytucji służących człowiekowi.
Drama: trzy uczucia.
Grupy otrzymują teksty fragmentów biblijnych do przedstawienia w formie dramy lub pomysły na scenariusze biblio lub socjodramowe. Do tego każda grupa na karteczkach otrzymuje trzy uczucia, które musi w jakiś sposób dowolna z postaci wpleść i odegrać w dramę. Jest to taka forma pomocy w odegraniu dramy - pomocy we właściwym wczuciu się w stany emocjonalne odgrywanych osób.
Drama ze stopklatką: co teraz czuję.
Odgrywamy dramę i w pewnym momencie zatrzymujemy akcję. Wówczas każdy z uczestników grających wypisuje uczucia, jakie towarzyszą postaci, którą gra. Klasa zaś na dużych kartkach pisze uczucia lub opinie na temat tego co właśnie jest odgrywane. Te opinie-uczucia mogą być jakoś przez prowadzącego ukierunkowywane.
Pantomima: zgadnij nazwę księgi.
Co jak co ale trudno jest przedstawiać nazwy ksiąg biblijnych przy pomocy pantomimy. Jest to ciekawe wyzwanie. Pozostałe dzieci odgadują.
Bibliodrama - zasady ogólne (Według Jaworskiego)
I. Po nawiązaniu wspólnoty należy odczytać dany tekst biblijny.
2. Prowadzący spotkanie pyta uczestników, z którą z biblijnych postaci występujących w tej perykopie chcieliby się identyfikować.
3. Zostają rozdane lub przydzielone role. Jedną i tę samą postać biblijną może przyjąć do odegrania większa niż jeden liczba uczestników spotkania. 4. Tekst zostaje odczytany ponownie, aby uczestnicy mogli jeszcze głębiej przeżyć tekst, dokonać identyfikacji z postawą biblijną.
5. Teraz po krótkiej chwili (medytacji indywidualnej) następuje odegranie roli w swobodnej grze (uwzględniając myśli, które przychodzą w sytuacji identyfikowania się z rolą).
6. Po odegraniu ról uczestnicy relacjonują własne przeżycia, jak czuli się w trakcie gry i co czują teraz oraz jaki był i jest ich stosunek do danego tekstu przed i po grze.
7. W ostatniej części uczestnicy odpowiadają na pytania:
a. Jakiej prawdy o Bogu, o sobie samym i o świecie dowiedziałem się podczas tego spotkania? b. Jakie myśli na przyszłość, dotyczące osobistego życia religijnego, zrodziły się podczas bibliodramy?
8. Spotkanie może zakończyć się modlitwą spontaniczną.
Bibliodrama: "Robotnicy w winnicy" (Mt 20,1-16)
1. Po przeczytaniu tekstu i wymienieniu wszystkich bohaterów opowiadania prowadzący spotkanie pyta, kto chce grać poszczególne role: właściciela winnicy, rządcy, robotników zatrudnionych o godzinie pierwszej, trzeciej, szóstej i dziewiątej. 2. W sali wyznaczane są miejsca agory i winnicy. 3. Następuje odegranie sceny. Na rynku robotnicy rozmawiają ze sobą, kilkakrotnie w odstępach kilkuminutowych podchodzi do nich gospodarz, aby ich zatrudnić. W winnicy rządca pilnuje robotników. Pracą może być symboliczna aktywność skłony, przysiady, stawanie na palcach i wznoszenie rąk. Po kilku następnych minutach, podczas których gospodarz przyprowadza wciąż nowych pracowników, przychodzi czas wypłaty. Rządca wypłaca symbolicznego denara. Dochodzi do sporu z gospodarzem. (Tu należy dochować wierności tekstowi - zwłaszcza jeśli chodzi o wypowiedź gospodarza).
4. Wszyscy pracujący stają przed gospodarzem i rządcą w szeregach od ostatnio zatrudnionych (w pierwszym szeregu) do zatrudnionych od początku (w ostatnim szeregu) i śpiewają razem pieśń: "Szukajcie wpierw Królestwa Bożego".
5. Następuje wymiana myśli i spostrzeże¤ między członkami grupy. Każdy relacjonuje własne przeżycia. Mówi o uczuciach, które wyzwoliła w nim dana scena. Relacjonuje własne przemyślenia wywołane odgrywaniem roli.
6. Uczestnicy spotkania podejmują wysiłek zrozumienia znaczenia przypowieści. Tematem wspólne rozmowy może być: "Sprawiedliwość i Miłosierdzie Boga".
7. Spotkanie można zakończyć modlitwą spontaniczną nawiązującą do wypowiedzi uczestników.
Bibliodrama: "Miłosierny ojciec - marnotrawny syn" (Łk 15,11-32)
l. Po odczytaniu przypowieści uczestnicy grupy dzielą między siebie poszczególne role: ojca, obu synów, sługi.
2. Sceny odgrywane zostają w aktach:
- dom ojca przed odejściem syna,
- spór o dziedziczną część majątku,
- odejście syna, jego przygody i przegrana,
- decyzja powrotu i sam powrót,
- rozmowa ojca z obu synami.
3. Po każdym akcie można zrobić przerwę i rozmowę na temat doznań, doświadczeń związanych z przeżyciami w tej scenie. Warto także przemyśleć przy tej okazji, jak scena ta może być odniesiona do sytuacji dzisiejszej, do doświadczeń ludzi przełomu XX-XXI wieku.
4. W końcowej fazie spotkania można wspólnie przeanalizować następującą kwestię: jakiej prawdy o Bogu i człowieku dowiadujemy się z tej przypowieści?
Uwaga:
Jeśli w grupie jest więcej niż kilku uczestników, mogą oni podzielić się na mniejsze grupy, aby każdy mógł zagrać wybraną rolę. Można także poszczególne akty dramatu obsadzić innymi "aktorami". Grę należy zawsze poprzedzić medytacją, która umożliwi lepszą identyfikację z prezentowaną postacią.
Bibliodrama: "Miłosierny Samarytanin" (Łk 10,30-37)
1. Po zapoznaniu się z treścią przypowieści (najpierw głośne odczytanie dla wszystkich, a potem osobista lektura) uczestnicy spotkania informują, w której roli czuliby się najlepiej.
2. W pierwszej fazie dramatu osoba, która będzie grać napadniętego, na kilka minut opuszcza grupę. Inne osoby wyznaczone podczas nieobecności
"podróżnego", wchodzą w role zbójców. Gdy słychać kroki powracającego, wybiegają mu naprzeciw, powalają na ziemię i zabierają to, co ma: kluczyki, zegarek, pieniądze. Pozostawiają go leżącego na ziemi, na podłodze. (Nie należy przesadzać z przemocą fizyczną, chodzi raczej o symboliczne zagranie sceny).
3. Napadnięty podróżny leży z zamkniętymi oczyma. Pozostali uczestnicy spotkania rozpoczynają spacer. Wielokrotnie przechodzą obok leżącego. Wchodzą w rolę obojętnych przechodniów, którzy nie dostrzegają go, albo nie chcą angażować się w pomoc, pomimo, że go spostrzegli.
4. Po tej pierwszej fazie gry, następuje faza informacji zwrotnych, w której uczestnicy relacjonują przeżycia z pierwszej części dramy.
5. Teraz następuje zmiana obsady ról. Jeżeli grupa jest liczniejsza, kilka osób wchodzi w sytuację człowieka pobitego. W różnych miejscach sali, albo pod gołym niebem kładą się i starają się wyobrazić sobie stan człowieka pobitego, obrabowanego. Pozostali uczestnicy proszeni są o ponowne wejście w rolę przechodniów. Teraz jednak ci, którzy będą chcieli, mogą udzielić pomocy. Wejdą w ten sposób
w rolę miłosiernego Samarytanina. Starają się też znaleźć kogoś, kto mógłby pomóc im w opiece nad napadniętym (poszukiwanie właściciela gospody). Po zagraniu sceny w gospodzie uczestnicy przechodzą do fazy refleksji nad doświadczeniami zdobytymi podczas dramy. Jeśli kilka osób grało rolę napadniętego podróżnego, to także wiele osób może wchodzić w role Samarytanina lub właściciela gospody.
6. Ostatnia część spotkania jest próbą odczytania zadań chrześcijan we współczesnym świecie i omówieniu trudności, które należy pokonać, dla spełnienia samarytańskiego obowiązku.
7. Spotkanie kończy się modlitwą o wrażliwość.
Bibliodrama: Zagubiona owca (Łk 15,1-8)
l. Jeden z uczestników kręgu odczytuje przypowieść. Prowadzący spotkanie wyjaśnia jej sens w kontekście całego rozdziału (por. śk. 15,1-3), a następnie wyznacza jednego uczestnika grupy do roli pasterza. Z kolei zwraca się do wszystkich:
"Każdemu człowiekowi zdarza się błąd, pomyłka, grzech. Każdy kiedyś przeżywa własne zagubienie. Przypomnijcie sobie sytuację, w której zagubiliście się. Sytuację, w której było wam źle, kiedy czuliście się jak zagubiona owca... Teraz w tej przestrzeni, gdzie się znajdujemy, jak na scenie świata, każdy z was jest zagubioną owcą. czeka aż odnajdzie go dobry pasterz".
?. Uczestnicy, którzy weszli w rolę zagubionej owcy wędrują po sali lub wyszukują sobie miejsce, gdzie mogą się ukryć przed niebezpieczeństwem, do czasu, kiedy odnajdzie ich pasterz. Pasterz chodzi po sali i wyszukuje "najbardziej zabłąkane owce" i przyprowadza do "owczarni". Tam prowadzący spotkanie wita je serdecznie mówiąc: "Dobrze, że udało się cię odnaleźć. Dobrze, że znowu możesz czuć się bezpiecznie". "Odnalezione owce" będące już w "owczarni" radośnie witają każdą nową "zagubioną owcę" przyprowadzaną przez pasterza. Ta faza spotkania może trwać aż do czasu, gdy wszyscy zostaną odnalezieni. Jeśli grupa jest liczna, można przerwać po pewnym czasie tę fazę i przystąpić do omówienia doświadczeń z odgrywanej dramy. Uczestnicy dzielą się doświadczeniami dotyczącymi zagubienia się i porażek w życiu. Można też polecić osobom, które są w
"owczarni" jako "odnalezione owce", aby weszły w rolę pasterza i poszukały zagubionych owiec. W ten sposób nawet w dużej grupie ćwiczenie nie trwa zbyt długo. Nie powinno być także zbyt krótkie (ok.15-20 min.).
3. W fazie omówienia bibliodramy uczestnicy odpowiadają na pytania:
Jakiej prawdy o Bogu, o sobie samym i o świecie dowiedziałem się podczas tego spotkania?
Jakie myśli na przyszłość, dotyczące osobistego życia religijnego, zrodziły się podczas bibliodramy?
4. Spotkanie kończy się modlitwą spontaniczną, w której uczestnicy dziękują Bogu za to, że stale nas szuka i znajduje.