Stoma, Farma 2008-09, wykład 7, terapia bólu
RYS HISTORYCZNY (ojezu)
HIPOKRATES - ból jest oczywistym objawem choroby, ale określenie jego mechanizmu pozostawia filozofom, uważał jednak że jego źródłem jest mózg
Ból jest przejawem dolegliwości duszy i serca
GALEN - ból powstaje w mózgu i w nerwach podczas przemieszczania się płynów AWICENNA - ustrojowych lub w wyniku naruszenia ciągłości tkanek
LEONARDO DA VINCI - ból jest związany z czuciem dotyku i wynika z nadmiernego działania bodźca
KARTEZJUSZ - koncepcja bólu - hipotetyczna droga, jaką pokonują impulsy bólowe od miejsca działania bodźca do ośrodka mózgowego
DEFINICJA wg MIĘDZYNARODOWEGO STOWARZYSZENIA BADAŃ BÓLU (IASP) - ból jest przykrym czuciowym i emocjonalnym doświadczeniem, wywołanym rzeczywistym lub potencjonalnym uszkodzeniem tkanek lub opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia
PATOFIZJOLOGIA BÓLU
Ciepło, ucisk, zimno na komórki działa Ca2+ fosfolipaza A2 kwas arachidonowy prostaglandyny, leukotrieny, trombosan
proteazy, bradykinina, serotonina, K+, ATP, interleukiny
Prostaglandyny, leukotrieny, bradykinina, serotonina, substancja P, ATP przez neurony do zwoju rdzeniowego i do rdzenia kręgowego
Histamina do zwroju, do komórki tucznej (z??) , i do krwi
RODZAJE BÓLU
OSTRY/PRZEWLEKŁY
Nocyceptywny
Neuropatyczny
Idiomatyczny
Somatyczny
Trzewny
WAŻNE ZJAWISKA
- hiperalgezja
- allodynia
W farmakoterapii terapii bólu wykorzystujemy: nienarkotyczne leki p/bólowe, narkotyczne leki p/bólowe i leki znieczulające miejscowo.
NIENARKOTYCZNE LEKI P/BÓLOWE
- pochodne FENACETYNY
PARACETAMOL
Działanie:
- przeciwbólowe
- przeciwgorączkowe
NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE = NLPZ
Kwas acetylosalicylowy = ASA
Działanie:
- przeciwbólowe
- przeciwgorączkowe
- przeciwzapalne
- antyagregacyjne
MECHANIZM DZIAŁANIA NLPZ (przerysować sobie schemat)
NIESTEROIDOWE LEKI P/ZAPALNE
NLPZ:
- kwasy karboksylowe
- kwasy enolowe
- leki nie będące kwasami
PODZIAŁ NLPZ
względnie selektywne inhibitory COX-1
nieselektywne, o podobnym powinowactwie do COX-1 i COX-2
względnie selektywne (preferencyjne) inhibitory COX-2
selektywne inhibitory COX-2
NARKOTYCZNE LEKI P/BÓLOWE
AGONIŚCI RECEPTORÓW OPIOIDOWYCH
Morfina i inne opioidy:
- naturalne
- półsyntetyczne
- syntetyczne
TRAMADOL
60% siły działania zależy od pobudzenia układu adrenergicznego (NA) i serotoninergicznego (5-HT) (zahamowanie wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników)
40% pobudzenie receptora mi
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
brak depresji ośrodka oddechowego
mniejszy potencjał wywołania lekozależności
brak niepożądanego działania na układ krążenia
brak wpływu na zwieracze
nie wywołuje zaparć
nie uszkadza błony śluzowej p.pokarmowego
nie uszkadza nerek
nie zaburza agregacji płytek krwi
ZASTOSOWANIE: Ból o średnim i dużym natężeniu
- bóle głowy
- bóle układu kostno-stawowego
- bóle kolkowe trzew
- bóle pooperacyjne
- bóle nowotworowe
W ZALEŻNOŚCI OD:
> etiologii
> lokalizacji
> nasilenia bólu
Stosuje się różne gruby leków p/bólowych i tzw.koanalgetyki
BÓL PRZEWLEKŁY
Dolegliwości bólowe utrzymują się ponad 3 miesiące lub trwające po wygojeniu się uszkodzonych tkanek.
Najczęstsze przyczyny bólu przewlekłego:
choroba zwyrodnieniowa stawów
zespoły bólowe kręgosłupa
bóle głowy
neuropatia cukrzycowa
osteoporoza
choroba nowotworowa
KLONIDYNA
Agoniści receptora alfa2-ADR: klonidyna
- nasila działanie opioidowych leków p/bólowych
- stosowana w bólach przewlekłych i pooperacyjnych
LEKI P/DEPRESYJNE - amitryptylina, imipramina.
Nasilenie działania opioidowych leków p/bólowych, zmniejszenie napięcia mięśni, działanie p/lękowe
Bóle nowotworowe i neuropatyczne
Efekt działania widoczny jest po 1-2 tyg., szczyt po 4-6tyg.
[zdjęcie nie-do-przepisania]
FARMAKOTERAPIA - ZASADY STOSOWANIA
Dobór leku powinien być dokonany zgodnie z ustalonym rozpoznaniem bólu (ból nocyceptywny, ból neuropatyczny)
Dobór leku musi uwzględnić także indywidualną specyfikę chorego i jego inne dolegliwości (choroby nerek, wątroby, układu trawiennego)
Dawkowanie leku powinno być zgodne z zasadą: maksymalny efekt przy minimalnych działaniach niepożądanych (rozpoczynać leczenie od leków o najmniejszym działaniu niepożądanym)
Należy pamiętać o możliwości kojarzenia leków (NLPZ+kodeina, tremandol; nie kojarzyć różnych NLPZ!!!)
Stosować drabinę analgetyczną Światowej Organizacji Zdrowia
2