Aleksandra Dudzińska
Nr ind. 222568
II rok DLE
Definicja rytmów biologicznych, ich rodzaje i mechanizmy synchronizacji.
Rytmy biologiczne, są to cykliczne nasilania się i zmniejszania wszelkich przejawów aktywności życiowej organizmów roślinnych i zwierzęcych. Mogą być sterowane przez czynniki zewnętrzne (egzogenne ), bądź wewnętrzne (endogenne ). Rytmy zewnątrzpochodne (egzogenne ) kontrolowane są przez synchronizatory, lub wyznaczniki rytmów(np. warunki oświetlenia, temperatura, wilgotność powietrza). Rytmy wewnątrzpochodne (endogenne ) nie posiadają właściwego synchronizatora, są rytmami spontanicznymi, sterowanymi przez wewnątrzustrojowy mechanizm, zwany zegarem biologicznym, tego typu rytmikę zachowują funkcje fizjologiczne. Najpowszechniej spotykanymi rytmami są rytmy słoneczne zgodne z obrotem Ziemi wokół własnej osi, nazywa się je rytmami okołodobowymi, gdyż zwierzęta utrzymywane w niezmiennych warunkach oświetlenia zachowują cykliczność zbliżoną do dobowej, która niezupełnie pokrywa się z 24h cyklu słonecznego i może wynosić od 20 do 28h. U człowieka rytmice dobowej podlega sekwencja stanów czuwania i snu, podziały komórkowe, temperatura ciała, wydzielanie wielu hormonów, pobieranie pokarmu, stężenie glukozy i innych substancji we krwi, jak również wydajność umysłowa.
Rytmy krótsze od 20h, tzw. infradialne, dotyczą takich funkcji fizjologicznych jak ciśnienie krwi, tętno, oddychanie, ruchy przewodu pokarmowego oraz drobne oscylacje stężenia niektórych hormonów we krwi (np. kortyzolu, insuliny ) a także faz snu.
Z rytmów dłuższych od okołodobowych ważne znaczenie mają księżycowe (lunarne ) rytmy miesięczne. Podlegają im czynności rozrodcze niektórych zwierząt, oraz cykle miesiączkowe u kobiet. Do rytmów długookresowych należą najczęściej spotykane rytmy roczne, są one przeważnie egzogenne, sterowane przez czas trwania jasnej części doby (tzw. fotoperiodu ). Na tego typu szacowaniu opiera się synchronizacja rytmów rozrodczych u wielu zwierząt dzikich i udomowionych.
Wyróżniamy też trzy typy rytmów sprawności organizmu ludzkiego: fizyczny ( okres =23 dni) , psychiczny zwany też emocjonalnym lub uczuciowym (okres= 28 dni) i intelektualny (okres= 33 dni).
Cykl fizyczny decyduje i informuje o samopoczuciu fizycznym, stąd jego ogromne znaczenie dla wyczynu sportowego i sportu w ogóle. W swej fazie dodatniej biorytm F wzmaga siłę fizyczną, wytrzymałość, odporność, poprawia koordynację ruchów, stymuluje dobrą pracę mięśni. Spora liczba dowodów zdaje się wskazywać, że w tym okresie szybciej goją się rany, a człowiek jest bardziej odporny na ból. Biorytm fizyczny manifestuje się również w sferze psychiki; wyzwala energię, chęć i wolę działania, przedsiębiorczość, odwagę, upór, wiarę w siebie i skuteczność własnych poczynań. Stąd wniosek, że ta faza biorytmu F sprzyja nie tylko wyczynowi sportowemu, ale i każdej intensywnej pracy, zwłaszcza fizycznej. W fazie niżowej - odwrotnie. Spada wytrzymałość i wydajność pracy, precyzja ruchów, szybko przychodzi zmęczenie, nawet po niewielkim wysiłku. Zmęczenie wywołuje drażliwość i skłonność do niekontrolowanych wybuchów agresji. Ponieważ jednocześnie zaostrza się egoizm i egotyzm, a zmniejsza samokrytycyzm, obcowanie z bliźnimi rodzi konflikty. W taki właśnie sposób często zachowuje się człowiek w czasie swego fizycznego niżu. Skoro mowa o kontaktach międzyludzkich: negatywna faza biorytmu F nie usposabia towarzysko. Człowiek zmęczony, to człowiek nietowarzyski. Jeśli dodamy do tego nastrój pesymizmu, który również stanowi nieodłączną cechę tej fazy, apatię i niezadowolenie z życia, otrzymamy obraz człowieka nieatrakcyjnego towarzysko. Faza negatywna biorytmu F ma jednak istotne znaczenie: służy akumulacji sił i odnowie organizmu. W tym czasie człowiek najlepiej reaguje na leki i środki wzmacniające, jak również masaże biomagnetyczne.
Cykl psychiczny, zwany też uczuciowym, rządzi całą gamą cech, zdolności i stanów emocjonalnych, takich jak: nastrój, intuicja, rozwaga, opanowanie, wrażliwość, impulsywność, zdolności artystyczne i w ogóle twórcze, skłonność do medytacji. Biorytm P ponadto stymuluje procesy niezależne od naszej woli: np. perystaltykę jelit, pracę serca, erekcję itp. Dodatnią fazę cyklu psychicznego cechuje dobry nastrój, optymizm, humor i komunikatywność czyli umiejętność trafiania do odbiorcy w procesie porozumiewania się, w znacznej mierze dzięki zrozumiałości i wyrazistości formułowanych w tym czasie wypowiedzi. Wyż tego biorytmu wzmaga szybkość reakcji, zdolność koncentracji, sprawność pojmowania i myślenia. Oby to mogło trwać wiecznie! Ale niestety, po wyżu nieuchronnie nadciąga niż i wtedy wszystko się zmienia, począwszy od tonacji nastroju.
W okresie niżu psychicznego promienny optymizm przechodzi w swoje przeciwieństwo, a dobre stosunki z otoczeniem mąci nagła skłonność do irytacji. Ponieważ sprawy i rzeczy tego świata nigdy nie są bezwzględnie dobre ani, dla odmiany, bezwzględnie złe, więc też i czas niżu psychicznego może służyć i służy wewnętrznej refleksji, nie przez wszystkich lubianej, ale wszystkim potrzebnej.
Cykl intelektualny, zwany też umysłowym, odpowiada za: pamięć, inteligencję, logikę, koordynację działania, dyspozycje twórcze, dowcip i jego celność w mowie i piśmie, zmysł kombinacyjny, zręczność w prowadzeniu pertraktacji, tzw. przytomność umysłu, czyli błyskawiczna orientacja w różnych skomplikowanych nieraz sytuacjach życiowych.
W dodatniej fazie biorytmu intelektualnego każdy tekst, nazwa, liczba, numer telefonu, a nawet szczegółowa instrukcja techniczna łatwiej wchodzą do głowy. Ta faza sprzyja wszelkim czynnościom o charakterze technicznym. Generalnie rzecz biorąc przez to, że przejawiamy w tym okresie dążność do czynów rozsądnych, mamy większe niż kiedykolwiek widoki na doprowadzenie do pożądanej zmiany własnego losu.
Ale co robić w fazie ujemnej tego biorytmu, którą cechuje zwolniony refleks, brak pomysłów i w ogóle kłopoty z myśleniem? Można na przykład powtarzać przyswojony materiał. Powtórki, jak wiadomo, utrwalają wiedzę nie tylko w magazynie "świadomej" pamięci, lecz również na poziomie podświadomości.
Bibliografia:
Sadowski B. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2005
Malinowski A. Auksologia. Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego Zielona Góra 2004