01 (72)

§ 3. Konkretyzacja przedmiotu czysto intencjonalnego

Dziełom sztuki, jak i wszystkim innym wytworom kulturowym, przysługuje szczególny sposób istnienia, który nic dotyczy innych przedmiotów powoływanych do istnienia przez człowicka.To właśnie status egzystencjalny wytworów kulturowych jako przedmiotów intencjonalnych stanowi oryginalny wkład R. Ingardena do ontologii ^M! Dorobek w tej dziedzinie stawia myśliciela na pozycji największego polskiego filozofa sztuki, a także ontologa na skalę europejską/" Człowiek pokonuje próg dynamizmu biologicznego, tworząc na gruncie rzeczywistości nową warstwę sensu, a jest nią świat bytów intencjonalnych ucieleśniających wartości.¹⁴' ligzystcncja człowieka sta je się hardziej ludzka o tyle. o ile uda mu się przekroczyć granicę świata natury, tworząc odmienną od niego niszę świata kultury. Wówczas, jako istota świadoma o złożonej budowie formalnej, psychofizyczno-duchowej, konstytuuje się jako osoba.’⁴* Warunkiem zaistnienia takich wytworów, które mogłyby być intcrsuhicktywnic dostępne.¹⁴’ jest nadanie im materialnego fundamentu bytowego.’⁴⁴ Związek nuędzy tym fundamentem bytowym a jego intencjonalnym przedmiotem angażuje zarówno siły twórcze, jak i umiejętności manualne i techniczne twórcy; zawsze jednak przedmiotem tworów kultury nic jest czyste, ja”, tylko, ja” rcal-

sto intencjonalny jest tworem schematycznym, który zanim stanic się przedmiotem estetycznym, musi zostać ukonkrelyzowany przez samego odbiorcę. Samo dzieło sztuki nic jest jednak ani materialne ani ide-

•lite. Aby mogło zaistnieć, musi najpierw nabyć swoją materialną pod-

iwórcy.”⁰ To właśnie dlatego konkretyzacja stała się najważniejszą I westią w filozofii sztuki R. Ingardena. Ma ona ścisły związek z warstwową budową dzieł sztuki jako przedmiotów czysto intencjonalnych, i realizuje się w wypełnianiu luk miejsc niedookreślonych. Rozpatrując ontologiczny aspekt tworu sztuki, należy uwzględnić jego rodzaj, •o wiem ze względu na niego charakteryzuje się określoną ilością warstw. Przedmiotem dalszych rozważań stanic się konkretyzacja literackiego dzieła sztuki, dzieła sztuki malarskiej oraz dzieła sztuki malarstwa abstrakcyjnego • jako przykładów dzieł o różnej ilości warstw iłujących się porównać z innymi tworami ludzkiego ducha i intelektu.

Po przejściu podstawowego etapu na drodze konkretyzacji przedmiotu czysto intencjonalnego, jakim jest w tym wypadku dzieło literackie,”' a który polega na uchwyceniu znaczenia znaków i brzmienia słów, potem zrozumienia ich znaczenia i całych zdań, następuje moment uprzedmiotowienia rozumianego jako przejście od intencjonalnych stanów rzeczy do przedmiotów przedstawionych w analizowanym utworze.”’ Sens zdania w literackim dziele sztuki w sposób piersiowa określają go materialnie i formalnie.”' Do stanu rzeczy zawartego w zdaniu dochodzimy albo wprost w pomyśleniu tego zdania, albo wychodzimy poza pomyślenie i wówczas odnosimy się do stanu rzeczy wcześniej pomyślanego, albo leż wskazując stany rzeczy, nazywa-