12119 Ustny archaizacja odp

Przykładowa realizacja tematu

V

Funkcję archaizacji omówię na przykładzie „Krzyżaków” oraz „Potopu”

-    powieści historycznych Henryka Sienkiewicza.

Archaizacja to stylizacja wypowiedzi na podobieństwo tekstów z wieków dawnych, polega na używaniu archaizmów, czyli słów i form, które wyszły z użycia albo mają dziś inne znaczenie.

\Ą/prowadzenie

V V „Krzyżacy” są powieścią historyczną napisaną przez pisarza pozytywistę. Sienkiewicz dążył w swoich książkach do oddania wiernie realiów epok, o których pisał, w przypadku „Krzyżaków”

-    późnego średniowiecza w Polsce. Studiował źródła historyczne i starał się oddać język epoki.

Rozwinięcie

l\W przytoczonym fragmencie „Krzyżaków” w dialogach Juranda ze Spychowa i Zbyszka z Bogdańca spotkamy wiele archaizmów: leksykalnych (np.„nie lża”, „stryk”, „alibo”), słowotwórczych („zrato-wali”), fleksyjnych („klękajęcy”). Występują one też poza partiami dialogowymi, np. w mowie pozornie zależnej („źrzała”, „dziewka”, „zrękowiny”). W innych, nieprzytoczonych partiach tekstu spotykamy też inne rodzaje archaizmów, np. składniowe.

Funkcją archaizacji języka w „Krzyżakach” jest przybliżenie realiów minionej epoki, poprzez oddanie języka średniowiecznych bohaterów. Jednakże powieść nie jest napisana w całości językiem innej epoki, zastosowano po prostu wybrane elementy języka z epok minionych, by oddać charakter dawnej mowy i przypomnieć czytelnikowi, że akcja toczy się w późnym średniowieczu. Pełne naśladowanie języka owych czasów byłoby zapewne niemożliwe i z braku źródeł, i dlatego, że powieść taka byłaby bardzo trudna w odbiorze.

Przykładem powieści historycznej, w której zastosowano archaizację języka, jest również „Potop” Henryka Sienkiewicza. Akcja toczy się w epoce baroku. Dlatego jeden zbohaterów, Jan Onufry Zagłoba, mówi językiem barokowego gawędziarza, źródłem i inspiracją były tu „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska. Makaronizacja języka, czyli przeplatanie polszczyzny łacińskimi słowami i zdaniami, typowe dla epoki baroku, też pojawia się w wypowiedziach ustnych bohaterów, jak i w przytaczanych w powieści dokumentach pisanych, np. listach. Archaizacja obejmuje wypowiedzi narratora. Występuje na wszystkich poziomach języka: leksyki, fleksji, składni. Funkcją archaizacji w „Potopie” jest pełniejsze ukazanie epoki baroku, przybliżenie jej realiów.

akończenie

Archaizację, czyli stylizację archaiczną, Sienkiewicz stosował też w innych powieściach historycznych, np. w „O-gniem i mieczem”. Jej funkcją było zawsze lepsze oddanie realiów epoki i charakteru postaci. Funkcją archaizacji może być też np. nadanie uroczystego tonu wypowiedzi, np. w „Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” Mickiewicza, w których występuje także stylizacja biblijna.

Oco może zapytać komisja w rozmowie ze zdającym?

► Czy w „Krzyżakach”, prócz archaizacji, występuje inny rodzaj stylizacji? jaki?

W powieści „Krzyżacy”, oprócz archaizacji, zastosowano rodzaj stylizacji - dialektyzację.

Sienkiewicz wykorzystał dialekty-zmy w funkcji archaizmów, zastosował formy gwarowe, by oddać klimat dawnego języka, w gwarach przechowało się bowiem wiele dawnych form, nieznanych już w języku ogólnym, a ich użycie sprawiało wrażenie używania języka dawnego.

fot. Ingram Publishing