12360 IMG14

580 V. Teoria opodatkowania

sposób na różne grupy w danym społeczeństwie oddziałują różne pro-gramy podatkowe. W każdym systemie podatkowym pewne grupy wyda-ją się płacić mniej, niż wynosi ich sprawiedliwy udział - przy przyjęcia w miarę sensownej definicji sprawiedliwości. Musimy więc zadać pytanie: dlaczego są one odmiennie traktowane? Może po to, aby traktować je sprawiedliwie, należałoby wprowadzić inne, nawet większe nierówności do systemu podatkowego? Systemy podatkowe muszą się opierać na zmiennych obserwowalnych, takich jak dochód lub wydatki. Zgodnie z naszymi wcześniejszymi ustaleniami, wielu pojęć występujących w bardziej ogólnej dyskusji filozoficznej (np. dobrobytu) nie daje się bezpośrednio mierzyć. Nawet dochód nie jest tak dobrze zdefiniowany, jak mogło się wydawać na początku. Wiele widocznych nierówności w naszym systemie podatkowym jest po prostu konsekwencją samoistnych trudności przełożenia dobrze - zdawałoby się - zdefiniowanych pojęć na precyzyjny język prawa podatkowego.

W innych przypadkach, dzięki dokładnemu rozważeniu wpływu różnych przepisów podatkowych i ich zmian na różne grupy społeczne, możemy lepiej zrozumieć, dlaczego jedna grupa utrzymuje, że część przepisów podatkowych jest niesprawiedliwa, natomiast inna grupa twierdzi, że niesprawiedliwa byłaby ich zmiana. Możemy próbować odróżnić te przypadki, w których termin „sprawiedliwość” jest wykorzystywany jedynie jako przykrywka wąskich interesów grupowych, od przypadków, w których roszczenia jednostek mają uzasadnioną podstawę etyczną bądź filozoficzną.

Powtórka i ćwiczenia

Podsumowanie

1.    Pięć cech, jakie powinien wykazywać dobry system podatkowy, to:

efektywność ekonomiczna, prostota administracyjna, elastyczność,

odpowiedzialność polityczna (przejrzystość), sprawiedliwość.

2.    Zniekształcenia wywoływane przez podatki pojawiają się wówczas, gdy zmieniają się zachowania, a ich celem staje się uniknięcie podatków lub ich zmniejszenie. Z wyjątkiem podatków zryczałtowanych wszystkie podatki prowadzą do zniekształceń. Podatki oddziałują na decyzje podejmowane na wszystkich rynkach, w tym na decyzje dotyczące wielkości podaży pracy i oszczędności. Podatki mają wpływ na strukturę źródeł finansowania i strukturę organizacyjną przedsiębiorstw. Podatki

I od przyszłych dochodów z aktywów są zazwyczaj kapitalizowane w war-I tości aktywów w chwili ogłoszenia zamiaru ich wprowadzenia.

3.    Istnieją dwie koncepcje sprawiedliwości w znaczeniu równości: i sprawiedliwość pozioma i sprawiedliwość pionowa.

4.    Zasadnicza kwestia związana z zastosowaniem zasady sprawiedliwości poziomej (wymagającej, aby identyczne jednostki płaciły jednakowe podatki) sprowadza się do sprecyzowania kryteriów umożliwiających

| grupowanie jednakowych jednostek (w celach podatkowych).

5.    Zasada sprawiedliwości pionowej głosi, że osoby o większej zdol-I ności do zapłaty lub bogatsze, albo otrzymujące większe świadczenia od i państwa, powinny płacić wyższe podatki. Najczęściej wykorzystywanym [ miernikiem zarówno zdolności do zapłaty, jak i dobrobytu jest dochód,

I ale jest to miernik ułomny. Pojawiają się opinie, że lepszą podstawą | opodatkowania jest konsumpcja. Opodatkowanie konsumpcji z okresu E całego życia jest równoważne z opodatkowaniem dochodu osiąganego I w całym życiu i obydwa sposoby są powszechnie uważane za lepsze i niż przyjęcie za podstawę opodatkowania dochodu rocznego. Najtrud-I niejsze do rozstrzygnięcia są kwestie związane z korygowaniem podsta-[ wy opodatkowania o takie czynniki, jak różnice stanu zdrowia, statusu I małżeńskiego i liczby posiadanych dzieci.

6.    Systemy podatkowe są efektywne w rozumieniu Pareta, jeśli przy | danych narzędziach i informacjach dostępnych państwu niczyjej sytuacji | nie można poprawić bez pogorszenia sytuacji kogoś innego.

7.    Zgodnie z podejściem utylitaiystycznym, wybrany system podat-E kowy powinien maksymalizować sumę użyteczności. Zgodnie z podej-[ ściem Rawlsa, wybrany system podatkowy powinien maksymalizować do-| brobyt jednostki znajdującej się w najgorszej sytuacji życiowej.

Podstawowe pojęcia

Podatki w postaci pieniężnej Podatki bezpośrednie Podatki pośrednie Podatki nie zniekształcające (zryczałtowane)

Podatki zniekształcające

Podatki korekcyjne Przejrzystość systemu podatkowego Sprawiedliwość pozioma Sprawiedliwość pionowa System podatkowy efektywny w rozumieniu Pareta

Pytania i problemy

1. Spróbuj ocenić, w jaki sposób na poglądy na temat sposobu traktowania dzieci przez system podatkowy może wpłynąć to, że ktoś

(a)    mieszka w kraju przeludnionym lub w kraju o malej liczbie ludności,

(b)    uważa dzieci za dobro konsumpcyjne (dla ich rodziców), podobne