IMG02

556 V. Teoria opodatkowania

darczą i spółki cywilne, gdzie takiego ograniczenia nie ma. W |||| z tym, że przy nieograniczonej odpowiedzialności straty ponosf^1 przez inwestora z inwestycji o wartości 100 dolarów mogą być znaca?' większe niż owe zainwestowane 100 dolarów, bez ograniczenia odpoJ' dzialności przedsiębiorstwa często mają trudności z pozyskaniem kap^ łu, a menedżerowie tych przedsiębiorstw mogą wykazywać dużą niechęć' do ryzyka. Konstruując system podatkowy w sposób, który uprą wilejowuje (lub nie) spółki kapitałowe, można zachęcać bądź zniechęcaj do prowadzenia działalności gospodarczej w formie takiej spółki, a prz^ to wpływać na skłonność do podejmowania ryzyka w całej gospodarce

Ze skutkami organizacyjnymi często przeplatają się skutki finansowe. System podatkowy może uprzywilejowywać lub dyskryminować ki w stosunku do innych instytucji finansowych. To z kolei może niać firmy do pozyskiwania relatywnie większych lub mniejszych fundir szy z banków (zamiast np. na rynku akcji lub obligacji). A to oma^ ogromne różnice warunków funkcjonowania przedsiębiorstw. Z najnowszych badań wynika, np. że nakłady inwestycyjne firm finansujących swoją działalność przede wszystkim z kredytów bankowych wykazują mniejszą zmienność. Bierze się to częściowo z tego, że banki mają większą możliwość kontrolowania poziomu płynności w przedsiębiorstwie i stwierdzenia, czy brak płynności został spowodowany krótkookresowymi fluktuacjami cyklicznymi, czy złym zarządzaniem. Ponieważ banki potrafią lepiej zidentyfikować naturę problemu, mogą też skuteczniej reagować na wahania koniunkturalne, dostarczając w fazie recesji kapitału dobrym firmom, w których niedobór gotówki jest przejściowy, a wycofując fundusze z firm przeżywających bardziej fundamentalne kłopoty. W przeciwieństwie do tego, firmy korzystające z rynków kapitałowych (emitujące obligacje lub nowe akcje) w celu zdobycia środków finansowych przeżywają w okresie recesji znacznie większe trudności. W takich czasach zdobycie funduszy może się bowiem okazać zupełnie niemożliwe lub niezwykle kosztowne.

Inną ważną organizacją ekonomiczną w naszym społeczeństwie jest rodzina. Prawo podatkowe wpływa zarówno na powstawanie rodzin, jak i na podział dobrobytu w obrębie rodziny. Na przykład prawo podatkowe zazwyczaj opodatkowuje jedynie płatności przedsiębiorstw na rzecz gospodarstw domowych (czyli swoich pracowników). Nie opodatkowuje natomiast konsumpcji odbywającej się wewnątrz przedsiębiorstw. Tym sposobem prawo podatkowe zachęca do konsumpcji „wewnętrznej” - a więc do zakupu dużych samochodów służbowych, drogich służbowych posiłków itp. W takich gospodarkach jak w Stanach Zjednoczonych przed II wojną światową, gdzie zwyczajowo mężczyźni pracowali poza domem, a kobiety w domu, taka polityka podatkowa ma charakter dyskryminacyjny, gdyż faworyzuje współmałżonka pracującego poza domem.

Skutki w sferze równowagi ogólnej. Nałożenie podatków, np. opodatkowanie płac lub dochodów z kapitału, zmienia stan równowagi gospodarki. Opodatkowanie odsetek może zmniejszyć podaż oszczędności, a w konsekwencji zasób kapitału. To z kolei może spowodować spadek produkcyjności pracowników i ich płac. Takie pośrednie reperkusje określamy mianem skutków w sferze równowagi ogólnej.

Oddziaływanie podatków na równowagę ogólną prowadzi do poważnych konsekwencji w sferze podziału, niekiedy znacznie odbiegających od intencji ustawodawców. Opodatkowanie kapitału może wpłynąć na ograniczenie jego podaży, zwiększając tym sposobem dochód z kapitału. W nie-któiych przypadkach wprowadzenie takiego podatku może prowadzić do wzrostu nierówności dochodowych.

Efekty ogłoszenia informacji a kapitalizacja. Gospodarka nie dostosowuje się natychmiast do nowych podatków. Często zniekształcenia w długim okresie są znacznie większe od zniekształceń krótkookresowych, gdyż gospodarka może się lepiej dostosować do nowej sytuacji.

Pewne skutki opodatkowania mogą być wszakże odczuwalne nawet przed wprowadzeniem danego podatku i wynikać jedynie z ujawnienia zamiaru jego wprowadzenia. Ogłoszenie informacji o opodatkowaniu aktywów w przyszłości prowadzi do natychmiastowych zmian wartości tych aktywów. Jeśli np. przewiduje się, że pewna kategoria aktywów (powiedzmy nieruchomości) zostanie wkrótce obciążona wyższą stawką podatkową (np. ma być zniesiona możliwość odpisywania od podatku odsetek od długu hipotecznego), to cena tej kategorii aktywów może się znacznie obniżyć. Osoby będące właścicielami tych aktywów w momencie ogłoszenia informacji o zmianach przepisów podatkowych poniosą -zapewne niesprawiedliwie — większą część ciężaru nowego podatku.

To właśnie efekty ogłoszenia informacji [announcement ęffects] lub inaczej: efekty oddziaływania, które mogą przybrać znaczne rozmiary, są źródłem powiedzenia: „stary podatek jest dobrym podatkiem”. Efekt ogłoszenia może prowadzić nie tylko do poważnych problemów ze sprawiedliwością, ale samo oczekiwanie na informację może oddziaływać na podaż aktywów. Dyskusja nad możliwością zniesienia odpisu odsetek płaconych od długu hipotecznego może sprawić, że ludzie zaczną antycypować ewentualne straty kapitałowe przy inwestowaniu w nieruchomości i w rezultacie popyt na nowe domy może się znacznie zmniejszyć.

Opodatkowanie wywołujące zniekształcenia i nie wywołujące zniekształceń. Każdy system podatkowy oddziałuje na zachowania podmiotów ekonomicznych. Przecież skoro państwo zabiera pieniądze jednostce, to można oczekiwać, że w taki czy inny sposób dostosuje się ona do zmniejszonego dochodu. Kiedy mówimy, że chcemy, aby system po-