43715 IMG04

560 V. Teoria opodatkowania

rzutnej konsumpcji energii. Takie obawy narastają wraz ze wzrostem świadomości zagrożeń wynikających z globalnego ocieplenia klimatu, $po, wodowanego nagromadzeniem się gazów cieplarnianych (takich jak dwu. tlenek węgla) w atmosferze na skutek dużego zużycia energii.

Podatki korekcyjne i podwójna dywidenda

W latach dziewięćdziesiątych podatki korekcyjne zyskały rosnące poparcie» dwóch przypadkach. Pierwszym z nich było palenie papierosów. Przekonanie, że pj. iacze obciążają kosztami swego nałogu pozostałych, m.in. w wyniku wyższych ki®, tów ochrony zdrowia, leżało u podstaw idei głoszącej, że podatek od sprzedaży pa-pierosów powinien pomagać w finansowaniu reform systemu służby zdrowia, takich jak ubezpieczenia zdrowotne dla dzieci z biednych rodzin.

Drugim obszarem poparcia jest zanieczyszczenie powietrza. Emisja gazów cieplarnia, nych, powstających na skutek spalania paliw kopalnych, prowadzi do globalnego ocieplenia. Podatek od węgla powinien „skorygować” ten efekt zewnętrzny. Prezydent Ginton zaproponował modyfikację takiego podatku (zwanego podatkiem BTU*, gdyż jego podstawą była ilość energii w paliwie) w budżecie na rok 1993. Pewne postacie energii - spalanie węgla - prowadzą do powstania znacznie większej ilości gazów cieplarnianych niż inne. (Elektrownie wodne nie są źródłem gazów cieplarnianych). Stąd podatek BTU był jedynie niedoskonałym substytutem podatku „węglowego”. Ale gałęzie, które zużywały dużo energii, w koalicji z producentami ropy naftowej, węgla i gazu ziemnego, zorganizowały skuteczną kampanię przeciw podatkowi BTU i Kongres - zamiast go wprowadzić - podwyższył podatek od benzyny o 4,3 centa. Ten ostatni można również uznać za podatek korekcyjny, gdyż pomaga zmniejszyć negatywne efekty zewnętrzne związane z zatruwaniem powietrza przez samochody i z zatłoczeniem.

Tego rodzaju podatki są atrakcyjne, gdyż zwiększają dochody budżetowe i jednocześnie korygują niesprawność mechanizmu rynkowego. W związku z tym zmniejsza się potrzeba uzyskania dochodów innymi metodami, prowadzącymi do zniekształceń. W efekcie pojawia się „podwójna dywidenda” związana z takim podatkiem. Gospodarka korzysta ze zmniejszenia zanieczyszczeń i z ograniczenia zakresu podatków prowadzących do zniekształceń. Argumentacja na rzecz podatków korekcyjnych niekiedy przybiera jeszcze inną postać: dlaczego społeczeństwo ma opodatkowywać produktywne („dobre”) działania gospodarcze, takie jak oszczędzanie i ciężka praca, a nie złą działalność gospodarczą, taką jak zanieczyszczanie środowiska?

*0d British Thermal Unit (brytyjska jednostka ciepła) - prayp. tłum. E. N.

Koszty administracyjne

Administrowanie systemem podatkowym wiąże się ze znacznymi kosztami. Istnieją koszty bezpośrednie - np. koszt dotarcia do urzędu skar-

bowego - i koszty pośrednie ponoszone przez podatników. Koszty pośrednie przybierają różne formy, takie jak koszt czasu spędzonego na wypełnianiu formularzy podatkowych, koszt przechowywania dokumentów, koszt usług księgowych i doradców podatkowych. Joel Slemrod z Uniwersytetu Michigan oszacował, że pośrednie koszty są co najmniej pięć razy większe od kosztów bezpośrednich.

Koszty administracyjne związane z funkcjonowaniem systemu podatkowego zależą od wielu czynników. Po pierwsze, zależą one od rodzaju i ilości niezbędnej dokumentacji. Przedsiębiorcy muszą trzymać dokumenty na potrzeby własnego, wewnętrznego zarządzania. Pojawienie się szybkich komputerów znacznie zmniejszyło koszty przechowywania dokumentacji w wielkich korporacjach. System podatkowy nakłada więc na duże korporacje stosunkowo niewielkie dodatkowe obciążenia związane z rejestrowaniem płac pracowników. Z drugiej jednak strony, wiele małych firm i większość gospodarstw domowych korzystających z pomocy domowych odczuło konieczność prowadzenia odpowiedniej dokumentacji wymaganej przepisami prawa podatkowego jako bardzo uciążliwą. W 1993 r. rząd pozwolił tym podatnikom, którzy zatrudniają pracowników w domu, na składanie raportów podatkowych w ramach własnych zeznań podatkowych. (Jednakże osoby te w dalszym ciągu muszą wypełniać osobne formularze na potrzeby Urzędu ds. Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczeń od bezrobocia, a także w celu obliczania podatku dochodowego na poziomie stanowym i - czasami - lokalnym).

Prowadzenie dokumentacji wymaganej przy podatkach od zysków kapitałowych jest szczególnie uciążliwe, gdyż często dokumenty muszą być przechowywane przez długie lata. Trzymanie wymaganych przez prawo podatkowe dokumentów dotyczących osób zamieszkujących we własnych domostwach było na tyle dokuczliwe, że bardzo niewielu podatników w pełni przestrzegało przepisów. W końcu, w 1997 r. przepisy te zmieniono, wyłączając z opodatkowania prawie wszystkie zyski kapitałowe wynikające z zamieszkiwania we własnym domu.

Drugim czynnikiem wpływającym na wysokość administracyjnych kosztów funkcjonowania systemu podatkowego jest jego złożoność. Duża część kosztów administracyjnych związanych z podatkiem dochodowym wynika ze specjalnych postanowień ustawy. Na przykład możliwość odliczenia pewnych kategorii kosztów (leczenie, dobroczynność, odsetki) wymaga przechowywania dokumentów świadczących o poniesieniu tych kosztów.

Zróżnicowanie stawek w odniesieniu do różnych grup podatników i różnych rodzajów dochodów umożliwia „przypisywanie” dochodu członkom rodziny, w stosunku do których znajdują zastosowanie niższe stawki podatkowe, lub też „przesuwanie” go do innych kategorii dochodu, które są łagodniej opodatkowane. Próby ograniczenia takich przesunięć również prowadzą do wzrostu złożoności obecnej struktury opodatkowania.