16298 ZT112 (2)

222 CZĘŚĆ 3. ZARZĄDZANIE TURYSTYKĄ A ŚRODOWISKO

i jednocześnie tak, aby zagwarantować turystom jak najlepsze doznania, a danemu rejonowi ożywienie społeczno-gospodarcze. Mówiąc krótko, zarządzanie obszarami wiejskimi pod kątem turystyki powinno być podporządkowane wymogom tzw. zrównoważonego rozwoju (Hall, 2000).

Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki ciągle budzi spory (Wall, 1997; Butler, 1998; Sharpley, 2000), wobec czego jej ewentualny wkład w skuteczne zarządzanie turystyką pozostaje kwestią otwartą. Na przykład Butler (1998, s. 31) pisze, że w Szkocji „nie udało się znaleźć żadnego przykładu udanego zastosowania koncepcji zrównoważonego rozwoju w turystyce”. Skutki epidemii pryszczycy, jaka wybuchła w Wielkiej Brytanii w 2001 r. (zob. studium przypadku 12.2), świadczą ewidentnie o naturalnym niezrównoważeniu sektora turystyki wiejskiej (Sharpley, Craven, 2001). Wielu komentatorów zwraca uwagę na istnienie „poślizgu interwencyjnego” (Pigram, 1993; Butler, Hall, 1998), czyli zwłoki między rozpoznaniem bieżących problemów w zakresie zarządzania obszarami wiejskimi pod kątem turystyki a podjęciem stosownych działań zaradczych.

W rozdziale tym zastanowimy się nad sposobami wyeliminowania poślizgu interwencyjnego. Mówiąc ściślej, rozważymy przydatność koncepcji współrządzenia jako ogólnego modelu zarządzania złożonymi relacjami łączącymi turystykę i obszary wiejskie. W pierwszej kolejności powinniśmy jednak się zapoznać z podstawowymi problemami specyficznymi dla zarządzania turystyką wiejską oraz stosowanymi metodami ich przezwyciężania, aby nadać naszym rozważaniom odpowiedni kontekst.

Problemy specyficzne dla turystyki wiejskiej

Turystyka wiejska przyjmuje w zależności od miejsca wiele różnych postaci i mimo ogromnej popularności w krajach uprzemysłowionych wciąż nie doczekała się jednej powszechnie akceptowanej definicji. Po części wynika to z braku zgody co do znaczenia terminu „wiejski” - sposób rozumienia tego słowa, a tym samym i pojęcia turystyki wiejskiej w dużej mierze jest pochodną specyficznych dla danego kraju uwarunkowań kulturowych, ekonomicznych, politycznych i geograficznych. Na przykład w Niemczech turystyka wiejska kojarzy się przede wszystkim z gościną u rolników, natomiast w Australii z wyprawami na odludzie (Sofield, Getz, 1997). Jednocześnie ranga turystyki wiejskiej jako formy aktywności społecznej, jednego z wielu rodzajów turystyki i katalizatora rozwoju/ożywienia wybranych obszarów w każdym kraju wygląda inaczej, co oczywiście znajduje odzwierciedlenie w stosowanej polityce (Page, Getz. 1997). W każdym miejscu turystyka wiejska wiąże się z innymi problemami. Jednak można wyodrębnić pewne zagadnienia wspólne dla wszystkich obszarów, na których uprawia się turystykę wiejską (zob. także: Roberts, Hall, 2001, s. 71-72).

Wiejskość. Turystyka wiejska z definicji opiera się na wiejskości. Oznacza to, że turyści poszukują wiejskich (czyt. nie miejskich, tradycyjnych, naturalnych) klimatów, przestrzeni oferującej tymczasową „ucieczkę od nowoczesności” (Short, 1991, s. 34). Wszelkie działania w zakresie turystyki wiejskiej powinny zatem zmierzać do zachowania lub wzmocnienia poczucia tak rozumianej wiejskości.

Ożywienie/rozwój. Planowanie i zarządzanie w kontekście turystyki wiejskiej muszą być podporządkowane nadrzędnemu celowi, jakim jest ożywienie obszarów wiejskich przez tworzenie miejsc pracy, wzrost dochodów obywateli, przyciąganie inwestycji, rozbudowę infrastruktury usługowej, stymulowanie współpracy gospodarczej między lokalnymi podmiotami itp. Rozwój turystyki musi zatem uwzględniać miejscowe potrzeby i możliwości społeczno-ekonomiczne.

Sprzężenie. Turystyka wiejska powinna zajmować odpowiednio ważne miejsce w strategiach rozwoju obszarów wiejskich na szczeblu lokalnym i krajowym, a także w regionalnej i narodowej polityce turystycznej. Równowaga. Niezbędne jest zachowanie równowagi między turystyką a innymi sposobami wykorzystywania obszarów wiejskich. Trzeba pogodzić potencjalnie sprzeczne interesy turystów, lokalnych społeczności, właścicieli gruntów i całego narodu.

Bezpieczeństwo środowiska. Zasoby środowiska wiejskiego są ograniczone. Ponieważ otoczenie fizyczne i kulturowe odgrywa zasadniczą rolę w turystyce wiejskiej, utrzymanie integralności i atrakcyjności obszarów wiejskich wymaga odpowiedniej polityki rozwoju turystyki oraz skutecznych mechanizmów ochrony i kontrolowania stanu środowiska.

Realizm. Z punktu widzenia lokalnych czy regionalnych potrzeb rozwojowych jedne sposoby uprawiania turystyki (np. pobyty w ośrodkach wypoczynkowych) są bardziej odpowiednie niż inne. Poza tym ciągle pojawiają się nowe formy turystyki wiejskiej charakteryzujące się odmiennymi wymaganiami, którym również trzeba sprostać. Dlatego polityka w tym zakresie nie może się opierać na anachronicznych wyobrażeniach o wypoczynku na łonie natury, lecz musi uwzględniać zmiany kształtujące turystykę wiejską wynikające z szerszych zmian społeczno-kulturowych (Harrison, 1991).

Rozwój przedsiębiorstw. Problemy trapiące przedsiębiorstwa działające na rynku turystyki wiejskiej to osobne zagadnienie. Wśród nich należy wymienić niską rentowność inwestycji (Fleischer, Fclenstein, 2000), kiepski marketing wynikający z braku środków i kwalifikacji (Embacher, 1994), brak szkoleń oraz niezdolność do przestawienia się na bardziej usługowy styl działania (Hjalagcr, 1996), sezonowość popytu i brak współpracy z innymi małymi firmami turystycznymi w okolicy (Gannon, 1994).