23367 pdl4

Rozdział IV

DEMONICZNA PERSONIFIKACJA ZJAWISK ŻYCIA SPOŁECZNEGO

Zaprezentowane w poprzednich rozdziałach wątki wierzeń demonicznych dotyczyły dualistycznej wizji świata zjawisk atmosferycznych i przyrodniczych. którym przypisano określone wyobrażenia istot ponadzmysłowych. W danych wątkach wierzeniowych pominięta jednak została kwestia interpretacji wielu problemów natury egzystencjonalnej, nurtujących człowieka. Stwarzało to więc realną konieczność rozciągnięcia tej dualistycznej wizji rzeczywistości przyrodniczej także na świat ludzki, czyli na świat rzeczywistości społecznej. Funkcjonujące w świadomości ludowej tradycyjne systemy wartości moralno-obyczajowych, religijnych i estetycznych miały swoje uwarunkowania nie tylko w kręgu zjawisk natury, ale głównie w konkretnych warunkach i układach bytu społecznego, a zwłaszcza w jego strukturze produkcji i formach organizacji życia społeczności wiejskich. Z kolei niemożność znalezienia i racjonalnej interpretacji uwarunkowań ludzkiej egzystencji legła u podstaw procesu ich personifikacji demonicznej i tym samym stworzenia dualistycznego obrazu życia społecznego. Istoty nadzmysłowe, których domeną dotychczasowego „działania" był świat natury, wprowadzone teraz zostały w świat ludzki jako uosobienie jego namiętności i nadziei, a także losów jego egzystencji indywidualnej i społecznej.

W naszej ludowej demonologii społecznej wyraźnie zarysowały się dwa krańcowo sobie przeciwstawne kręgi wyobrażeń: opiekuńczych demonów losu ludzkiego, domostwa i obejścia oraz szkodliwych demonów nieszczęść, chorób i śmierci. W wyobrażeniach tych istot zawarta została swoistego rodzaju próba poszukiwania przez człowieka zrozumiałej interpretacji wszelkiej ciągłości i równocześnie zmienności wydarzeń mających miejsce w jego życiu indywidualnym i rodzinnym oraz w życiu wspólnoty społecznej, do której kręgu dane mu jest przynależeć.

Opiekuńcza demonologia domowa

Wiara w opiekuńcze demony domowe prawdopodobnie już od zamierzchłych czasów szeroko była rozpowszechniona wśród ludów słowiańskich.