31773 P1520802

i zimna (reagujące przy obniżaniu temperatury). Oba rodzaje receptorów reagują na siłę bodźca termicznego oraz szybkość zmiany temperatury, dlatego dostarczają informacji o bezwzględnej temperaturze otoczenia oraz jej zmianach. Receptorów zimna, przypadających na jednostkę powierzchni skóry, jest kilkakrotnie więcej niż receptorów ciepła i są one umieszczone bliżej powierzchni, lecz ich wrażliwość na bodźce termiczne jest blisko 4-krotme mniejsza. Termoreceptory znajdują się także w naczyniach krwionośnych (zwłaszcza w żyłach) oraz górnych drogach oddechowych, niektórych odcinkach przewodu pokarmowego i mięśniach.

Neurony reagujące na zmiany temperatury przepływającej krwi zlokalizowane są także w podwzgórzu. W tej części centralnego układu nerwowego przeważają ilościowo receptory wrażliwe na podwyższoną temperaturę. Ich czułość jest bardzo duża, mogą różnicować odchylenia temperatury krwi rzędu 0,01°C. Włókna aferentne biegną od receptorów do rdzenia kręgowego, dalej do rdzenia przedłużonego i podwzgórza, gdzie znajduje się ośrodek termoregulacji. W przedniej części podwzgórza znajduje się ośrodek kontrolujący utratę ciepła, a w tylnej - ośrodek regulujący zatrzymanie ciepła i stymulujący jego produkąję. W ośrodku termoregulacji ma miejsce integracja informacji docierającej od receptorów obwodowych i termoreceptorów umieszczonych wewnątrz organizmu.

Aktywność komórek nerwowych wchodzących w skład obu części ośrodka termoregulacji jest różna i zależna od temperatury. W niższej temperaturze aktywność neuronów ośrodka zatrzymania ciepła jest wyższa, aktywność zaś ośrodka kontrolującego utratę ciepła jest niższa. W pewnej ściśle określonej temperaturze (dla gatunku lub dla osobnika w obrębie gatunku) ustala się średni poziom aktywności neuronów obu części ośrodka. Temperatura ta stanowi „wzorzec”, do którego organizm, za pomocą dostępnych mechanizmów termoregulacyjnych, dostosowuje temperaturę wewnętrzną. Jest to przykład pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego, której centrum stanowi ośrodek w podwzgórzu. Sygnały docierające z receptorów są w nim porównywane z „wzorcem”. Jeżeli temperatura wewnętrzna nie jest zgodna z założoną we wzorcu, organizm uruchamia mechanizmy termoregu-lacyjne korygujące to odchylenie. Interesujące jest, że również w rdzeniu kręgowym stwierdzono występowanie struktur termowrażliwych.

11.6.2. Hormonalna regulacja temperatury

Układ wydzielania wewnętrznego wpływa na procesy termoregulacyjne przez modyfikację tempa produkcji ciepła, a także przez ułatwianie lub utrudnianie oddawania ciepła na drodze fizycznej.

Głównymi hormonami wpływającymi na powyższe procesy są:

-    katecholaminy (adrenalina i noradrenalina),

-    tyroksyna i trijodotyronina.