33326 str 220 221

41. STULETNIE, WŁOSKIE, DEWOLUCYJNE...

t. Wielką Wojną (Bellum Magnum) już współcześni nazwali wojnę Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach. 1409—1411, upamiętnioną zwycięstwem polsko-litewskim pod Grunwaldem (15 lipca 1410).

2.    Wojną głodową nazwano wojnę Polski i Litwy z Zakonem w 1414 roku, spowodowaną uchylaniem się Krzyżaków od wypełnienia warunków pokoju toruńskiego 1411 roku, ich zbrojeniami i najazdem na Mazowsze w październiku 1413 roku. W lipcu 1414 roku armia polsko-litewska pod dowództwem Jagiełły i Witolda wkroczyła do Ziemi Chełmińskiej. Krzyżacy zamknęli się w zamkach, dokąd ściągnęli wszelką żywność. Po zdobyciu Nidzicy Polacy i Litwini dotarli przez Warmię pod Elbląg, ale trapieni brakiem żywności zawrócili pod Brodnicę, której nie udało się im zdobyć. 7 października zawarto rozejm (spór z Krzyżakami oddano do rozpatrzenia soborowi w Konstancji), który przetrwał do roku 1422 (wojna golubska).

3.    W wojnach husyckich, prowadzonych w latach 1419—1434, Polska nie brała bezpośredniego udziału. Jednakże walka czeskich husytów przeciwko niemieckim feudałom i papiestwu cieszyła się poparciem dużej części polskiego społeczeństwa i wielu Polaków walczyło po stronie husytów. W 1421 roku husyci ogłosili detronizację Zygmunta Luksemburczyka i ofiarowali tron czeski królowi polskiemu Władysławowi Jagielle. Pod presją duchowieństwa Jagiełło odmówił, natomiast Witold przyjął husycką ofertę i w 1422 roku wysłał do Czech jako swego namiestnika księcia Zygmunta Kory-butowieża, bratanka Jagiełły, z kilkoma tysiącami ochotników polskich i litewskich. Jednakże wkrótce, pod naciskiem Rzymu i wrogich husytom możnowład-ców polskich, Korybutowicz został odwołany, a w 1423 roku Jagiełło zawarł sojusz z Zygmuntem Luksem-burczykiem. Mimo to Zygmunt Korybutowicz udał się ponownie do Czech, z grupą polskich husytów, ale już na własną rękę — jako kandydat prawicy husyddej (ka-likstynów) do tronu czeskiego. W1427 roku lewica husyc-ka (taboryci i sierotki), zaniepokojona kontaktami Kory-butowicza z czeskimi katolikami i jego rokowaniami z Zygmuntem Luksemburczykiem, uwięziła niefortunnego bratanka Jagiełły i odesłała go do Polski. W wielkiej wyprawie husytów na Śląsk w 1428 roku wzięły udział oddziały husytów z Polski i Litwy, dowodzone przez Dobka Puchałę, Piotra Polaka, Zygmunta Kory-butowicza i księcia Fryderyka Ostrogskiego, a wiele miast śląskich stało się ośrodkami rewolucyjnego ruchu husyckiego. Nawet jeden z piastowskich książąt, panujący na Głogówku Bolesław V, stał się husytą. W1432 roku, w związku z wojną polsko-krzyżacką (1431—1435), Jagiełło zawarł w Pabianicach przymierze z czeskimi husytami i w następnym roku posiłkowa armia hu-sycka pod wodzą Jana Czapka z San walczyła z Krzyżakami, docierając do Bałtyku; nieco później druga armia husycka, dowodzona przez Bedrzycha ze Strażnicy, przeszła przez Małopolskę na Węgry, atakując w ten sposób sojusznika Krzyżaków, Zygmunta Luk-semburczyka, który był królem Węgier. Jednakże już w 1434 roku klęska taborytów i sierotek w bratobójczej bitwie z kalikstynami pod Lipanami położyła kres wojnom husyckim. Kalikstyni weszli w porozumienie z katolikami i zawarli kompromis z Zygmuntem Luksemburczykiem, który w 1436 roku wjechał do Pragi jako uznany władca Czech. W Polsce ruch hu-sycki przetrwał do 1442 roku (upadek Zbąszynia), a w Czechach do 1452 (upadek Taboru).

4.    Wojną trzynastoletnią nazwana została wojna polsko-krzyżacka w latach 1454—1466. Rezultatem tej wojny było odzyskanie przez Polskę Pomorza Gdańskiego (Prusy Królewskie) z Warmią i poddanie państwa krzyżackiego (Prus Wschodnich) Polsce w charakterze lenna.

5.    Wojny inflanckie prowadzone były w latach 1558—1582' przez Polskę, Moskwę, Szwecję i Danię. Przedmiotem sporu były Inflanty — posiadłość zakonu krzyżackiego, który przeżywał poważny kryzys wewnętrzny. W 1557 roku Polska narzuciła Zakonowi przymierze skierowane przeciwko Moskwie. W 1558 roku car Iwan Groźny zdobył część Inflant (część Estonii z Narwą i Dorpat). Szwedzi zajęli Północną Estonię, a Duńczycy wyspę Ozylię. W 1560 roku wojska polskie wkroczyły do południowych Inflant. W 1561 roku zakon krzyżacki uległ likwidacji, przy czym dotychczasowy wielki mistrz, Gothard Ketler, zatrzymał Kurlandię jako dziedziczne księstwo pod lennym zwierzchnictwem Polski. W 1561 roku wybuchła wojna pol-sko-moskiewska, a w 1563 roku Moskwa zdobyła Po-łock. Król szwedzki Eryk XIV przerwał wojnę z Moskwą i zawarł z nią sojusz, na co Polska odpowiedziała sojuszem z Danią, co doprowadziło do siedmioletniej

221